Τα τελευταία γεγονότα στον κόσμο, ακόμα και στη γειτονιά μας, στην Τουρκία και στην Αίγυπτο, σημαίνουν το ξαναανακάτεμα της τράπουλας σχετικά με το ποιος θα έχει τον τελευταίο λόγο για την ιστορία: ο «λαός», δηλαδή οι καταπιεσμένοι και οι εργαζόμενοι, οι προλετάριοι, οι «από κάτω» ή η εξουσία και τα κάθε είδους αφεντικά; Οι άνθρωποι λοιπόν βγαίνουν μαζικά και ενωμένοι παλεύοντας για περισσότερη ελευθερία και δημοκρατία, για να ελέγχουν και να κυβερνούν αυτοί οι ίδιοι τη ζωή τους, και όχι κάποιοι ειδικοί, γραφειοκράτες και επαγγελματίες πολιτικοί στο όνομά τους. Ιδιαίτερα σε χώρες χωρίς δημοκρατική παράδοση, όπως η Τουρκία και η Αίγυπτος πλατιά λαϊκά στρώματα έχουν σιχαθεί την υποκρισία, τις υποσχέσεις, τη διαφθορά, τον αυταρχισμό και τα πραξικοπήματα της εξουσίας. Για αυτό εξεγείρονται. Μάλιστα δείχνουν μια επιμονή και συνέχεια στον αγώνα τους, δηλώνοντας έτσι ότι δεν είναι διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν την αναβαθμισμένη θέση τους στον δημόσιο χώρο και στην ιστορία, τουλάχιστον όχι άμεσα και ίσως ποτέ ξανά. Αν και πρόκειται για κοινωνίες με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, νοοτροπίες, κοσμοθεώρηση και παραδόσεις από τις δυτικές, όπου για παράδειγμα σε κοινωνίες όπως της Αιγύπτου ο στρατός έχει ιστορικά έναν διαφορετικό, περισσότερο φιλολαϊκό, ρόλο, οπότε δεν μπορούμε να μιλάμε με βάση τα δικά μας κριτήρια σκέψης. Καθώς επίσης, λόγω της χρονικής εγγύτητας και την γεωγραφικής απόστασης, δεν έχουμε προς το παρόν έγκυρες και επαρκείς πληροφορίες.

Το σημαντικό στοιχείο κατά τη γνώμη μου είναι ότι εδώ έχουμε ένα ιστορικό παράδοξο, μια αντίστροφη εξέλιξη, λόγω ετεροχρονισμού, απ’ ό,τι στην πορεία της δύσης. Εδώ η μεσαία τάξη, αν και σε σύμπραξη και συντονισμό με την εργατική τάξη και τη νεολαία, βγαίνει δυναμικά μπροστά για να διεκδικήσει εκδημοκρατισμό, ελευθερίες και δικαιώματα, δηλαδή προτάγματα που ίσως συνάδουν με την αστική παράδοση, ωστόσο σίγουρα έχουν ευρύτερη δυναμική και προοπτική. Παράλληλα έχουν να αντιμετωπίσουν πολύ πιο σκληρά και αυταρχικά καθεστώτα, με ισχυρό ρόλο του στρατού και ενεργή ανάμιξή του στην πολιτική ζωή των χωρών αυτών. Ενώ το αντίθετο φαίνεται να συμβαίνει στις αστικές καπιταλιστικές κοινωνίες: η μεσαία τάξη συντηρητικοποιείται, ρέπει προς τον λαϊκισμό, υποστηρίζει την ακροδεξιά και τον φασισμό-ρατσισμό. Και αυτό λόγω της επίθεσης που δέχεται από το κεφάλαιο και της αμυντικής- αντιδραστικής απάντησής της σε αυτήν την εξέλιξη-δραματική επιδείνωση της θέσης και του βιοτικού επιπέδου της.

Ίσως αυτό να συμβαίνει γιατί τώρα συμβαίνουν αλλαγές και ιστορικές διαδικασίες-εξελίξεις στην Ανατολή που συνέβαιναν πριν από αιώνες ή έστω πολλές δεκαετίες στην Ευρώπη και στον «αναπτυγμένο» κόσμο. Και το κύμα της ελευθερίας που σάρωσε τότε τις δυτικές κοινωνίες και ξεσήκωσε τους προλετάριους και τους λαούς, να φτάνει τώρα στις πιο μακρινές κοινωνίες και ως τσουνάμι να σαρώνει κάθε αυταρχικό θεσμό, εξουσία, προκατάληψη και μύθο που ίσχυε για αιώνες ίσως και χιλιετίες στις εν λόγω «εξωτικές» κοινωνίες-πολιτισμούς: ηγέτες και βασιλιάδες, θρησκευτικά δόγματα-προλήψεις και προκαταλήψεις. Είναι σαν να λέμε ότι ο καπιταλισμός και η αστική επανάσταση, φιλτραρισμένες από την πολιτισμική απόσταση και την ετερότητα, αποκτούν έναν ανανεωμένο ριζοσπαστικό και επαναστατικότητα, ξαναγυρίζοντας έτσι στις ρίζες τους, στη χειραφέτηση του ανθρώπου από τα βαρίδια και τις ιδεολογίες του παρελθόντος. Η πανουργία της ιστορίας, άραγε, σε όλο της το μεγαλείο; Ο τελεολογία του καπιταλισμού και της αστικής (και κατ’ επέκταση της εργατικής, δηλαδή σοσιαλιστικής-κομμουνιστικής) επανάστασης επανέρχεται «από το παράθυρο» μέσω της αραβικής άνοιξης; Που δεν είναι μόνο αραβική αλλά και ασιατική και λατινοαμερικανική; Ίδωμεν, αυτός ο αιώνας είναι όλο δραματικές εκπλήξεις, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες.

Αυτοί οι άνθρωποι, οι καταπιεσμένοι-κολασμένοι, τώρα που πέφτουν οι μάσκες και οι μύθοι, συνειδητοποιούν ότι τόσο καιρό ήταν στερημένοι από ιδέες και ιδανικά που ήταν άγνωστα για αυτούς, τώρα όμως τα βλέπουν μπροστά τους, έστω και μέσα από το δυτικών προδιαγραφών θέαμα, πρότυπα, κατανάλωση κλπ. Για αυτό είναι διψασμένοι για ελευθερία και αγωνίζονται τόσο επίμονα και δυναμικά για αυτήν.

28/8/2013

Δημήτρης Φασόλης