Η κατάρα των τριών γενιών Παπανδρέου
Ελληνική τραγική φάρσα η πολιτική ιστορία της οικογένειας. Του James Petras
Σε καθεμιά από τις τρεις αποφασιστικές στιγμές της πρόσφατης ιστορίας της, η Ελλάδα ανακόπηκε από την πιθανότητα κοινωνικού μετασχηματισμού προς την πολιτική ανεξαρτησία και την ελευθερία από την ξένη κηδεμονία από κάποιο μέλος της οικογένειας Παπανδρέου.[…]
Γεώργιος Παπανδρέου ο πρεσβύτερος: Μεταξύ επανάστασης και αντίδρασης
Στον απόηχο μιας από τις μεγαλύτερες αντιφασιστικές αντάρτικες νίκες στην Ευρώπη το ελληνικό αντιστασιακό κίνημα, υποστηριζόμενο από περισσότερα από 2 εκατομμύρια πολίτες, προέλαυνε τον Οκτώβρη του 1944 για την απελευθέρωση της Αθήνας. Με πενιχρή υποστήριξη στο εσωτερικό της χώρας, ο Γεώργιος Παπανδρέου στηριζόταν στα πολεμικά αεροπλάνα και άρματα μάχης των Βρετανών ιμπεριαλιστών και στην εξόριστη δεξιά ελληνική μοναρχία. Ως πρωθυπουργός διέταξε τον αφοπλισμό της Αντίστασης και στήριξε τη στρατιωτική επίθεση των Βρετανών ενάντια σε χιλιάδες ειρηνικούς διαδηλωτές στην Πλατεία Συντάγματος της Αθήνας. Ο Παπανδρέου προΐστατο της στρατολόγησης πολλών πρώην συνεργατών των ναζί και μοναρχικών που χρηματοδοτούνταν, εξοπλίζονταν και διοικούνταν από Βρετανούς και Αμερικανούς στρατηγούς. Αργότερα υπηρέτησε ως υπουργός σε κυβερνήσεις που εξαπέλυσαν μια άγρια επίθεση στα μαζικά αριστερά λαϊκά κινήματα. Μετέτρεψαν μια χαρούμενη στιγμή, τη στιγμή της απελευθέρωσης της χώρας από τους ναζί, σε έναρξη μιας άθλιας περιόδου άγριας καταστολής και αποκατάστασης όλων των αποβρασμάτων της ανώτερης τάξης της προπολεμικής Ελλάδας και των φιλοναζί συνεργατών τους. Η Ελλάδα μετατράπηκε σε χώρα υποτελή των ΗΠΑ και κυβερνήθηκε από επιδοτούμενα από το εξωτερικό κλεπτοκρατικά αστυνομικά καθεστώτα που διατηρήθηκαν στην εξουσία αυξάνοντας την ξένη κηδεμονία.
Ανδρέας Παπανδρέου:Το κληρονομικό δικαίωμα
Επακόλουθο της μετάβασης από τη στρατιωτική δικτατορία της περιόδου 1967-1974 ήταν η άνοδος στην εξουσία της ελληνικής Δεξιάς που διατήρησε ένα μεγάλο μέρος του παλιού κρατικού μηχανισμού και στήριξε μια πλούσια αλλά δυσλειτουργική κυρίαρχη τάξη η οποία ζούσε από τις χρηματικές μεταβιβάσεις της ΕΟΚ. Η λεηλασία των κρατικών πόρων, η πτώχευση των περισσότερων εταιριών του ιδιωτικού τομέα, η καθυστέρηση της γεωργίας, η κλειστή και αυταρχική φύση των δημόσιων και ιδιωτικών θεσμών, οδήγησαν τη μεγάλη πλειοψηφία της εργατικής τάξης, των φοιτητών, των αγροτών και των ανέργων να δώσουν το 1981 μια εντυπωσιακή εκλογική νίκη στον Ανδρέα Παπανδρέου. Το άθροισμα των εκλογικών ποσοστών του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ ξεπέρασε το 60% και παρείχε μια ξεκάθαρη πλειοψηφία που νομιμοποιούσε το μετασχηματισμό της κοινωνίας και της οικονομίας. Επιπλέον, το πρόγραμμα του Α. Παπανδρέου υποσχόταν «κοινωνικοποίηση της οικονομίας», εκσυγχρονισμό της υπαίθρου και σπάσιμο της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας. Ειδικότερα υποσχόταν την έξοδο της χώρας από το ΝΑΤΟ και την ακύρωση της συμφωνίας για τις στρατιωτικές Βάσεις των ΗΠΑ στην Ελλάδα.
Με δεδομένο τον κατακερματισμό, το σπασμένο ηθικό και την παρακμή της Δεξιάς, η αντιπολίτευση στην επιλογή για μια σοσιαλιστική πρόοδο ήταν ελάχιστη. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν την υψηλή χρέωση του ιδιωτικού τομέα στις κρατικές τράπεζες, η κυβέρνηση Παπανδρέου δεν χρειαζόταν καν τη νομοθεσία για να τις απαλλοτριώσει. Μπορούσε να ζητήσει αποπληρωμή των δανείων τους ή τα κλειδιά των εταιριών.
Ο Παπανδρέου […]πρόσφερε νέα δάνεια, παρέγραψε χρέη και επενέβη για να αποκαταστήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία, βγάζοντας στο σφυρί υπερχρεωμένες εταιρίες. Εκείνη την εποχή ήμουν σύμβουλός του. Όταν τον ρώτησα γιατί δεν κοινωνικοποιούσε τις χρεωμένες εταιρίες, απάντησε πως «λόγω της κρίσης δεν είναι η ώρα κατάλληλη για να μετασχηματίσουμε την οικονομία. Πρέπει να περιμένουμε μέχρι η οικονομία να σταθεί στα πόδια της».
Όταν του απάντησα πως εκλέχτηκε για να αλλάξει το σύστημα, ακριβώς λόγω αυτής της κρίσης και πως όταν αποκατασταθεί ο καπιταλισμός η πολιτική και οικονομική αντιπολίτευση θα είναι πιο σθεναρή, ανταπάντησε ότι «η οικονομία είναι πολύ αδύναμη για να στηρίξει ένα σοσιαλιστικό καθεστώς» και πρόσθεσε πως «η εργατική τάξη ενδιαφέρεται μόνο για την κατανάλωση και όχι για επενδύσεις στον εκσυγχρονισμό της οικονομίας».
Στην πράξη, ο Α. Παπανδρέου αποκατέστησε τον καπιταλισμό, παρά τις συνθήκες κατάρρευσης που αυτός αντιμετώπιζε, αυξάνοντας, προοδευτικά, το δημόσιο χρέος. […]Δημαγωγώντας ο Παπανδρέου διατήρησε τις Βάσεις. Ακόμα χειρότερα, παρέμεινε στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, αποδεχόμενος μεταβιβάσεις και δάνεια ως αντάλλαγμα για τη μείωση των εμπορικών περιορισμών. […]Ο Παπανδρέου χρησιμοποίησε τις μεταβιβάσεις της ΕΟΚ για να εξαγοράσει ψήφους μέσω επιδοτήσεων στους αγρότες, βραχυπρόθεσμων κερδών στις αμοιβές των εργαζόμενων και τεράστιων παραγραφών χρεών και δανείων που παρείχε στις επιχειρηματικές ελίτ. Τα ελλείμματα και τα χρέη αυξήθηκαν, ενώ ο παραγωγικός μηχανισμός μαράζωσε προκειμένου να στηρίξει την κατανάλωση. Η κηδεμονία ήταν η «εναλλακτική» λύση που επέλεξε ο Παπανδρέου αντί για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό. […] Ενώ ενώπιον μαζικών συγκεντρώσεων ο Α. Παπανδρέου κατάγγελλε το ΝΑΤΟ, διαβουλευόταν σε εβδομαδιαία βάση με τον πρέσβη των ΗΠΑ […]. Κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της διακυβέρνησής του (1982-1984) όταν διηύθυνα το Κέντρο Μεσογειακών Σπουδών και ήμουν ανεπίσημος σύμβουλός του, έφευγα από την πίσω πόρτα του σπιτιού του στο Καστρί, την ώρα που από την μπροστινή έμπαινε ο πρέσβης των ΗΠΑ. Μετά από κάποιο διάστημα συνειδητοποίησα πως δανειζόταν την κριτική της Αριστεράς για να δικαιολογήσει δεξιές πολιτικές. Στην πρακτική, αυτή είχε γίνει βιρτουόζος της εξαπάτησης. Πρόσφατα, ένας ανώτερος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ σχολίασε σε συζήτησή μας πως προτιμά τον Γιώργο Παπανδρέου τον νεότερο από τον πατέρα του. «Οι ίδιες κομφορμιστικές πολιτικές», μου είπε, «χωρίς τη δημαγωγία». Με τα χρόνια η κενή ρητορική του Ανδρέα και η φιλονατοϊκή του πρακτική μετέτρεψαν μια ολόκληρη γενιά στρατευμένων σοσιαλιστών σε κυνικούς οπορτουνιστές και κοινωνικούς αναρριχητές[…]
Γεώργιος Παπανδρέου ο νεότερος: Η ιστορία ως φάρσα (τρίτη φορά)
Όπως και οι προκάτοχοι της οικογένειάς του ο Γιώργος Παπανδρέου εξελέγη τον Οκτώβρη του 2009 εν μέσω της πιο βαθιάς παγκόσμιας κρίσης που αντιμετωπίζει ο καπιταλισμός μετά από τη δεκαετία του 1930. Η ελληνική δημοσιονομική κατάσταση ήταν βυθισμένη, η οικονομία σε ελεύθερη πτώση.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας ο Παπανδρέου υποσχέθηκε ένα σύγχρονο κοινωνικό κράτος ευημερίας και προτεραιότητα στις επενδύσεις στον κοινωνικό τομέα, στη δημόσια υγεία, παιδεία και στην αντιμετώπιση της φτώχειας.
Όταν ανέλαβε την εξουσία, πιστός στην παράδοση των Παπανδρέου, έκανε μεταβολή. Υιοθέτησε μια αγανακτισμένη στάση ισχυριζόμενος ότι «ανακάλυψε» πως το ελληνικό δημόσιο ταμείο ήταν άδειο και η χώρα υπερχρεωμένη και πως η μόνη λύση ήταν να πετσοκόψει το βιοτικό επίπεδο μειώνοντας τους μισθούς, τα κοινωνικά προγράμματα και τις συντάξεις προκειμένου να πληρωθούν οι ξένοι τραπεζίτες. Όπως και οι προκάτοχοι συγγενείς του, δεν κατέβαλε καμιά προσπάθεια να συλλέξει τους φόρους από τους πλούσιους ή να επιβάλει εμπάργκο στους μυστικούς ξένους λογαριασμούς των τραπεζιτών, των στελεχών των εταιριών, των πλοιοκτητών, των κερδοσκόπων του χρηματιστηρίου, των συμβούλων και των μεσαζόντων που έκαναν απάτες δισεκατομμυρίων ευρώ εις βάρος των Ελλήνων φορολογούμενων και συνταξιούχων. Δεν κατέβαλε καμία προσπάθεια να εξοφληθούν τα χρέη του ιδιωτικού τομέα προς τους κρατικούς χρηματοδοτικούς οργανισμούς. Αντίθετα, στράφηκε στους απατεώνες της Γουόλ Στριτ Goldman & Sachs για συμβουλές και υποστήριξη, εκείνους που το 2001 διευκόλυναν τη λεηλασία των δημόσιων δανείων για ιδιωτικό όφελος. […]
Αντί για ευκαιρία ο Οκτώβρης μετατράπηκε σε εφιάλτη. Η κυβέρνηση Παπανδρέου και τα κοινοβουλευτικά ρομπότ της προχώρησαν πολύ πιο πέρα ακόμα κι από τις προηγούμενες δεξιές κυβερνήσεις στη διάβρωση του βιοτικού επιπέδου, παρέδωσαν το σχεδιασμό, τη διεύθυνση και την επιβολή της οπισθοδρομικής κοινωνικοοικονομικής πολιτικής στην Ε.Ε. και την Ουάσιγκτον, που για να υπερασπιστούν τις δικές τους οικονομικές ελίτ είναι αποφασισμένες να απομυζήσουν και την τελευταία ρανίδα αίματος των Ελλήνων εργαζόμενων.
Η τραγωδία ενός λαού…
Η πολιτική ιστορία της οικογένειας Παπανδρέου αποτελεί μια ελληνική τραγική φάρσα. Είναι η τραγωδία ενός λαού που πολέμησε ενάντια στους ναζί και τους συνεργάτες τους για να δεχτεί την επίθεση των νέων Αγγλο-αμερικανών κυρίαρχων. Είναι η τραγωδία του ηρωικού φοιτητικού αγώνα του Πολυτεχνείου το 1973 ενάντια στην αμερικανοστήριχτη στρατιωτική δικτατορία που κατέληξε μάρτυρας της ανόδου ενός ψευδολαϊκιστή δημαγωγού, του Α. Παπανδρέου ο οποίος υποσχέθηκε δημοκρατικό σοσιαλισμό και κατέληξε στην κοινωνικοποίηση των προσωπικών χρεών των καπιταλιστών κλεπτοκρατών. Και τώρα, ο τελευταίος, ας ελπίσουμε, στη σειρά των κολάκων των ιμπεριαλιστών, ο Γ. Παπανδρέου, που υποσχέθηκε προοδευτικές αλλαγές αλλά εφάρμοσε οπισθοδρομικές πολιτικές, παρέδωσε τα κλειδιά της εξουσίας στους υπερατλαντικούς ιμπεριαλιστές επιτηρητές του. Πέρα από την πολιτική ιδιοσυγκρασία της Ελλάδας η ιστορία των ελληνικών σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων περιγράφει τον ιστορικό τους ρόλο ως σωτήρων του καπιταλισμού σε περιόδους κρίσης του. […] Η πιο ελπιδοφόρα αλλαγή σήμερα είναι πως έχει εξαφανιστεί η μυστηριακή αύρα του Παπανδρέου και του ΠΑΣΟΚ. […]
* Ο James Petras είναι ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο State University της Νέας Υόρκης.