Η επικαιρότητα του Νυμφίου
 |
| εικόνα: Lazlo Moholy-Nagy, σύνθεση |
Τι είναι θεός, τι μη θεός και τι το ανάμεσο τους
Γ. Σεφέρης
Γ. Σεφέρης
Ένα από τα πάσχοντα σημεία της διδασκαλίας της εκκλησίας είναι η (όποια και εάν) παιδεία που προσφέρει. Πιο συγκεκριμένα η ποιότητα της παιδείας αυτής. Αυτό το συμπέρασμα δεν ανήκει αποκλειστικά και μόνο στη δική μου μικρή εμπειρία, αλλά κυρίως είναι σημείο το οποίο έχουν τονίσει και άλλοι μελετητές πριν από εμένα και μάλιστα πολύ καλύτερα από εμένα. Η διδασκαλία της εκκλησίας εξαντλείται τις περισσότερες των περιπτώσεων σε μια στείρα χωρίς κανέναν αντίκτυπο -στη σημερινή δύσκολη ζωή- ηθικολογία, η οποία διανθίζεται με βίους αγίων και “προσκοπικά τραγουδάκια” που στόχο έχουν να μη λέμε ψέματα στη μαμά και στον μπαμπά μας. Η εκκλησία μεταχειρίζεται αιώνες την ελληνική γλώσσα και μάλιστα στην ποιητική της διάσταση και αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σημείο εκκίνησης της διάδοσης της γνώσης και μετάδοσης ενός κάποιου πνεύματος. Μάλιστα πιστεύω πως αυτό που κατέχει είναι στα χέρια της είναι πανίσχυρο όπλο. Μακριά από Χριστούς, Παναγιές, Αγίους και άλλα τέτοια, θα μπορούσε η Εκκλησία να διδάξει την αξία της ποιητικής γλώσσας, την αξία της γλώσσας εν γένει και τον τρόπο με τον οποίο εάν τη μεταχειριστούμε σωστά μπορούμε έτσι να ανακαλύψουμε και αποκαλύψουμε ίσως μαζί με τον εαυτό μας τα βαθύτερα νοήματα που κομίζουν τα Πατερικά Κείμενα σήμερα σε εμάς.
Ένα πολύ ενδιαφέρον (κατά τη δική μου γνώμη) αλλά και λόγω των ημερών, είναι και αυτό που μιλά για το “παλλόμενο πνεύμα”. Δεν περιγράφεται ακριβώς έτσι, εγώ το αποδίδω έτσι. Στην ακολουθία του Νυμφίου την Κυριακή των Βαΐων ψάλλετε “ιδού ο Νυμφίος έρχεται” χωρίς όμως κανένας (ή σχεδόν κανένας) να μπορεί να καταλάβει τι λένε αυτοί οι στίχοι, ποιο το νόημά τους. Αυτοί οι στίχοι μιλάνε για ένα πνεύμα ξύπνιο, ένα πνεύμα ανήσυχο που πάλλεται, ή πιο συγκεκριμένα που οφείλει να πάλλεται και παλμός σημαίνει κίνηση και κίνηση ήδη από την εποχή του Ηράκλειτου σημαίνει ζωή. Ο ίδιος ο “Νυμφίος” λέει ότι είναι ανάξιος εκείνος ο οποίος διακατέχεται από ραθυμία, δεν μπορεί να διεκδικεί μια θέση στον παράδεισο ο νωθρός, ο απρόθυμος, ο βαριεστημένος Όλα αυτά συνδυάζονται με μια α-κινησία, ένα πάγωμα μια στατικότητα, η οποία είναι αδιάλειπτη για κάποιον που επιθυμεί τα κρείττονα. Βέβαια όταν μιλάμε για κάποιο παράδεισο δεν εννοούμε κήπους με πουλάκια και νερά τρεχούμενα, και φίδια που θα προσφέρουν μήλα προς απόδειξιν της πίστης μας, αλλά την κατάκτηση του πνεύματος του αληθούς. Είναι μακάριος (=ευτυχισμένος, ευλογημένος) εκείνος ο οποίος γρηγορεί, έχει άμεσα αντανακλαστικά, συνηχεί με το πνεύμα της εποχής του και αντιδρά, δεν περιμένει τίποτα έτοιμο, δεν ζει με την ταυτότητα που χρόνια τώρα διακατέχει τον ελληνισμό και δεν είναι άλλος από αυτόν του «ωχαδερφισμού». Το ανήσυχο πνεύμα δηλώνει μια κίνηση, ακόμα και λάθος να κάνει το πνεύμα αυτό (και έχει δικαίωμα στο λάθος), θα βρει τον τρόπο να το διορθώσει και να αλλάξει δρόμο, γιατί ακριβώς είναι στη φύση του να ψάχνει και να μην ευ-ησυχάζει ποτέ. Ο “ύπνος” αυτός που υπάρχει μέσα στο τροπάριο (μη τω ύπνω κατανεχθείς) σημαίνει αυτήν την παγωμάρα, την ακινησία, την κοίμηση του πνεύματος και των ζωτικών οργάνων. Εάν πάψει το πνεύμα να είναι «εν εγρηγόρσει» τότε θα επέλθει θάνατος. Θάνατος πνευματικός, είναι έτι περισσότερο επώδυνος από θάνατο βιολογικό. Δεν μπορεί ένας άνθρωπος να ανακαλύψει τον εαυτό του, την ουσία του, εάν βυθιστεί σε μια βεβαιότητα την οποία προσφέρουν “οι άλλοι” ή αν αρκεστεί σε ό,τι είδους αξιώματα, ιδεολογήματα, ή δογματισμούς. Δυστυχώς και στα τρία αυτά ατοπήματα τόσο η επίσημη Εκκλησία όσο και το κράτος ή η κοινωνία έχουν από καιρό εμπέσει. Αυτό σαφέστατα δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν εξαιρέσεις που χαίρεσαι να τις ακούς ή να τις βλέπεις, κάθε άλλο. Αλλά αυτό δε φτάνει, όλοι εμείς περισσότερο από ποτέ έχουμε την ανάγκη παραδειγμάτων. Βέβαια στην ερώτηση εάν και πώς μια Εκκλησία, ή θρησκεία δε μπορεί να έχει δογματισμό μέσα στα θεμέλιά της, δε μπορώ να απαντήσω, ούτε επιχειρώ να απαντήσω. Επίσης δε με ενδιαφέρει και να απαντήσω. Εδώ θα έπρεπε να υπάρξει μια ανατρεπτική και όχι μια συντηρητική απάντηση. Μια ριζοσπαστική νέα θεωρία η οποία να καταδεικνύει την προτεραιότητα του ποιητικού λόγου και μέσα από αυτόν, συν τω χρόνω να μπορούμε εμείς οι άνθρωποι να επιχειρούμε βήματα ολοένα μεγαλύτερα προς την κατάκτηση της αλήθειας.
Εκείνο που πρέπει να μείνει σαν αντήχηση λοιπόν ξανά, μέσα από τον ποιητικό λόγο της εκκλησίας, είναι το «γρηγορείτε». Δε με αφορά καθόλου σε τι είδους θεό ή μη θεό πιστεύει ο καθένας. Είναι προσωπικό του δεδομένο και καλώς ή κακώς κάνει να έχει όποια πίστη θέλει. Εκείνο που με αφορά περισσότερο είναι να γρηγορεί το πνεύμα. Η κοινωνία χρειάζεται ανθρώπους οι οποίοι θα μπορούν να την αφουγκραστούν και να δίνουν λύσεις στα προβλήματα που εμφανίζονται κάθε τόσο μπροστά της. Η κοινωνία δεν μπορεί να προχωρήσει με το σύνολο που την απαρτίζει να είναι στους καφέδες αραγμένο και να μιλάει για μπάλα ή για τα κόμματα και μάλιστα ακόμα να συνεχίζει να υπερασπίζεται κάποιο από αυτά! Η κοινωνία δε μπορεί να προχωρήσει εάν ο ένας δεν ενδιαφερθεί για τον άλλον, παρά μόνο για το ατομικό του συμφέρον.
Είναι προστακτική επιταγή της κοινωνίας να αρχίσει να σκέφτεται ξανά.
Έχει χαθεί προ πολλού η κριτική σκέψη και αντ’ αυτής έχει λάβει τη θέση της η μασημένη τροφή ή καθοδήγηση από τρίτους αμφιβόλων προθέσεων και ικανοτήτων. Έχει σοβαρά αντικατασταθεί αυτή η βασική λειτουργία του πνεύματος του ανθρώπου. Νωθρότητα και ραθυμία. Μια κρίση για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί χρειάζεται απαραιτήτως ανθρώπους σκεπτόμενους διότι σαφέστατα η κρίση προήλθε από την απουσία αυτής της προσδοκώμενης σκέψης και κριτικής. Συνεπακόλουθο είναι χρηματο-οικονομική κρίση και αυτή προσωπικά με αφορά λιγότερο, έστω και αν οι απολαβές και τα οφέλη μου έχουν μειωθεί σημαντικά σε μεγάλο βαθμό. Δεν μπορεί ένα κράτος να στερεί από τον πολίτη του, την καθολικής σημασίας μετοχή στην τέχνη. Είναι αδιανόητο ο πολίτης να θεωρεί πολυτέλεια το γεγονός να επισκεφθεί μια παράσταση στο θέατρο ή το σινεμά. Είναι αδιανόητο να χτίζουμε όπως χτίζουμε σήμερα (εν τέλει να νομιμοποιούμε τις οποίες αυθαιρεσίες κάναμε στο παρελθόν με τη σφραγίδα της πολιτείας) και είναι σκληρά ανυπόφορο να μην μπορούμε να επισκεφτούμε χώρους πολιτισμού (όποιοι κι αν είναι αυτοί εάν δεν έχουν υποστεί κάποια βαρβαρότητα) ή να γράφουμε όπως γράφουμε στα διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι αδιανόητο να είμαστε τόσο ισχυρογνώμονες σχεδόν για τα πάντα και εφ όλης της ύλης. Είμαστε σαφέστατα πολύ μακριά μέχρι την κατάκτηση του όποιου παραδείσου και αυτό σημαίνει να κατακτήσουμε τους εαυτού μας στον βαθμό που μπορούμε και αντέχουμε.Το «έργο» της Εκκλησίας μάλλον δεν αγγίζει και πολλούς από εμάς, όμως σε αυτό που θέλω να σταθώ είναι σε κάποια πολύτιμα κείμενα ή λόγια τα οποία έχουν μια ανυπέρβλητη αξία και τα οποία πολλά από αυτά οι άνθρωποι της δεν είναι σε θέση να τα καταλάβουν. Για να μπορεί σήμερα να είναι κάποιος εν-θεός πρέπει να φαίνεται στα μάτια των άλλων αιρετικός, είχε πει κάποτε ο καθηγητής φιλοσοφίας Δημήτρης Λιαντίνης. Ναι σε αυτό θα συμφωνήσω… ανάξιος λόγου όποιος έχει τη δύναμη να μεταχειρίζεται λόγια σοφά κατά το δοκούν και να καθοδηγεί μάζες (ως επί των πλείστων αμόρφωτες) προς όφελος τελικά χρηματικό ή εξουσιαστικό. Προφανώς δεν αποτελεί ίδιον της ιδιοτέλειας το να θες να πεις κάτι που λέει κάποιος άλλος με λόγια άλλα, προσπαθώντας να πείσεις για το α-δια-νόητον.Η ανάσταση θα έρθει από εμάς, με εμάς και μαζί με εμάς. Μόνο με εμάς.
Βλέπε ουν, ψυχή μου, μη τω ύπνω κατενεχθείςΊνα μη τω θανάτω παραδοθείςΚαι της Bασιλείας Διανοίας έξω κλεισθείς
εικόνα: Lazlo Moholy-Nagy, σύνθεση