ΤO "ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΝΕΟΛΑΙΑ" (μέρος10)
Μοντέρνοι νέοι, παράδοση και αμφισβήτηση στη μεταπολεμική Ελλάδα: 1964-1974
Κώστας Κατσάπης
Απρόβλεπτες Εκδόσεις, 2013
Κώστας Κατσάπης
Απρόβλεπτες Εκδόσεις, 2013
Για περίπου είκοσι χρόνια, οι νέοι στην Ελλάδα γίνονταν αντιληπτοί ως ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της εποχής. Η συμπεριφορά τους φάνταζε ανεξήγητη, ενώ η απόκλισή τους από τον τρόπο ζωής και τις αξίες που παραδοσιακά ρύθμιζαν τη ζωή των νέων ανθρώπων έως τη μεταπολεμική περίοδο, τρομοκρατούσε τον κόσμο των ενηλίκων.
Στη διάρκεια της περιόδου που κάπως διασταλτικά αποκαλούμε "δεκαετία του εξήντα", διάφορες συνομαδώσεις νέων με "απείθαρχη'συμπεριφορά έκαναν την εμφάνισή τους στο προσκήνιο στρέφοντας πάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας και υποκινώντας έναν δημόσιο διάλογο σχετικά με τις ρίζες και τις συνέπειες του "προβλήματος": επαναστάτες χωρίς αιτία, τεντιμπόηδες, γιεγιέδες, χίπηδες, αλητοτουρίστες ή απλώς "απροσάρμοστοι", οι νέοι αυτοί υπήρξαν φορείς μιας ευρείας αμφισβήτησης η οποία έχοντας ως πρόταγμά της τη νεανική "μοντέρνα"κουλτούρα, στράφηκε ενάντια στον κομφορμισμό των ενηλίκων και στην προοπτική της τακτοποιημένης ζωής. Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται να διερευνηθεί η ιστορία των "μοντέρνων νέων", το περιεχόμενο της αμφισβήτησής τους, και η σχέση της τελευταίας με έτερες πτυχές της πολιτικής, κοινωνικής και πολιτισμικής πραγματικότητας του εξήντα, ιδίως της περιόδου από την πραξικοπηματική άνοδο των συνταγματαρχών στην εξουσία (1967) έως τη Μεταπολίτευση.
Στη διάρκεια της περιόδου που κάπως διασταλτικά αποκαλούμε "δεκαετία του εξήντα", διάφορες συνομαδώσεις νέων με "απείθαρχη'συμπεριφορά έκαναν την εμφάνισή τους στο προσκήνιο στρέφοντας πάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας και υποκινώντας έναν δημόσιο διάλογο σχετικά με τις ρίζες και τις συνέπειες του "προβλήματος": επαναστάτες χωρίς αιτία, τεντιμπόηδες, γιεγιέδες, χίπηδες, αλητοτουρίστες ή απλώς "απροσάρμοστοι", οι νέοι αυτοί υπήρξαν φορείς μιας ευρείας αμφισβήτησης η οποία έχοντας ως πρόταγμά της τη νεανική "μοντέρνα"κουλτούρα, στράφηκε ενάντια στον κομφορμισμό των ενηλίκων και στην προοπτική της τακτοποιημένης ζωής. Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται να διερευνηθεί η ιστορία των "μοντέρνων νέων", το περιεχόμενο της αμφισβήτησής τους, και η σχέση της τελευταίας με έτερες πτυχές της πολιτικής, κοινωνικής και πολιτισμικής πραγματικότητας του εξήντα, ιδίως της περιόδου από την πραξικοπηματική άνοδο των συνταγματαρχών στην εξουσία (1967) έως τη Μεταπολίτευση.
(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Έπρεπε να περιμένουμε το "τέλος της εποχής της μεταπολίτευσης" (όπως αποκαλείται) για να διαβάσουμε επιτέλους κάποια βιβλία σαν το παρουσιαζόμενο, του ιστορικού και καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Κώστα Κατσάπη. Φαίνεται ότι η διαδικασία απόκτησης σοβαρής ιστορικής ματιάς -και ανάκτησης του παρελθόντος- στη χώρα της (β)ρωμηοσύνης, προχωράει με ρυθμούς δεικτών του ρολογιού. Έτσι, μόλις στη δεκαετία του 1980, αρχίσαμεαπλώς να αναρωτιόμαστε μήπως κυρίαρχες παραστάσεις της ρωμηοσύνης, όπως π.χ. η ειρηνική επικράτηση του χριστιανισμού, το "κρυφό σχολειό", ή ο "ελληνοχριστιανισμός"κλπ. είναι προπαγανδιστικοί μύθοι, ή φτηνά ιδεολογήματα.
Κατ'αυτόν τον τρόπο, μόλις στη δεκαετία του 2010 αρχίσαμε δειλά-δειλά να αποτιμούμε την πραγματική πολιτισμική κατάσταση της νεοελληνικής κοινωνίας στις πρώτες μετεμφυλιοπολεμικές δεκαετίες: όπως το ότι ως βαθύτατα θρησκοκρατούμενη καλωσόρισε με πραγματική ανακούφιση (και φυσικά χωρίς την παραμικρή αντίδραση) την ελληνοχριστιανική "εθνοσωτήρια επανάσταση"των στρατιωτικών τον Απρίλιο του 1967, την οποία και στήριξε με πρωτοφανή, για ευρωπαϊκό λαό, χαμέρπεια και δουλικότητα επί επτά ολόκληρα χρόνια (αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι η χούντα δεν έπεσε με κάποια εξέγερση, αλλά απλώς όταν το θέλησαν οι αμερικάνοι).
Κάποτε, μετά από πολλές δεκαετίες (ή και αιώνες) -όταν οι "κουτόφραγκοι"θα έχουν κατακτήσει τον Άρη, ή και τους δορυφόρους του Δία- ίσως αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε και για άλλους θεμελιώδεις νεοελληνικούς μύθους, όπως οι πραγματικοί λόγοι της εμπλοκής της Ελλάδας στον Β'παγκόσμιο πόλεμο, ο πραγματικός ρόλος της "εθνικής αντίστασης" κλπ.. Αλλά ας πάμε στο βιβλίο.
ΤΟ "ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΝΕΟΛΑΙΑ"ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1974
Στις πολιτισμικά κοσμογονικές δεκαετίες του 1950 και 1960, τότε που οι νεολαίες των δυτικών χωρών άρχισαν να εισέρχονται δυναμικά στο κοινωνικό προσκήνιο έχοντας αποκτήσει όλα τα χαρακτηριστικά μιας διεθνώς διακριτής κοινωνικής ομάδας, η βυθισμένη στον χριστιανοβυζαντινό μεσαιωνισμό νεοελληνική κοινωνία δέχτηκε έναν ισχυρό πολιτισμικό κλονισμό. Φορείς αυτού το κλονισμού στην Ελλάδα ήσαν φυσικά, όπως και παντού αλλού, οι εγχώριοι νέοι (ή τουλάχιστον ένα σημαντικό κομμάτι τους). Η υπό εξέτασιν πληθυσμιακή ομάδα ήταν και η μόνη από ιδρύσεως νεοελληνικού κράτους, που αποκατέστησε, με έναν πιο μαζικό τρόπο, την επαφή της χώρας με τις πολιτισμικές διαδικασίες και ποιότητες τού, εμφανώς και από κάθε άποψη, προπορευόμενου δυτικού κόσμου: όπως εξάλλου επισημαίνεται διαρκώς στο βιβλίο, και για το εν λόγω κομμάτι της ελληνικής νεολαίας ο σημαντικότερος παράγων αφύπνισής του και ταυτόχρονα το σημαντικότερο μέσο έκφρασής του υπήρξε η μουσική ροκ, (δηλαδή ένα από τα σημαντικότερα πολιτισμικά και κοινωνιολογικά φαινόμενα του εικοστού αιώνα και, εννοείται, ό,τι αυτή αντιπροσώπευε γενικότερα ως κουλτούρα σε υπαρξιακό, φιλοσοφικό, πολιτικό κ.λπ. επίπεδο: η αποστροφή για την υποκρισία που συνήθως κρύβεται πίσω από τις διάφορες κοινωνικές συμβάσεις, ο πόλεμος εναντίον κάθε είδους αλλοτρίωσης, εργασιακής, πολιτικής, υπαρξιακής, η αποκλειστικά ιδίοις -φιλοσοφικοίς- χερσί αναζήτηση του εαυτού, ο επίμονος αγώνας για προσωπικό -και άρα συλλογικό- αυτοκαθορισμό, για να ζήσουμε τη δική μας ζωή και όχι τη ζωή «φασόν» που μας επιβάλλεται).
Child In Time των Deep Purple από την γερμανική κινηματογραφική ταινία Der Baader-Meinhoff Komplex, του 2008
Ο συγγραφέας δίνει, με τον πληρέστερο ίσως τρόπο που έχουμε δει στην ελληνόφωνη βιβλιογραφία, το διεθνές πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται και η νεολαιίστικη αμφισβήτηση στην Ελλάδα. Αυτό ίσως δημιουργεί κάποιες φορές την εντύπωση ότι βγαίνει εκτός θέματος, αλλά η εκτενής παρουσίαση των διεθνών διαστάσεων του φαινομένου αποδεικνύεται τελικά απαραίτητη για την κατανόηση τής επιμέρους εν Ελλάδι εκδήλωσής του.
Σε ό,τι αφορά στην ελληνική περίπτωση, ο συγγραφέας τοποθετεί πολύ σωστά την αφήγησή του επάνω στο δίπολο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός - ελληνοχριστιανισμός: η εισαγωγή και υιοθέτηση νεωτεριστικών ιδεών, συμπεριφορών κ.λπ. από την εγχώρια νεολαία, έγινε αντιληπτή από τη θρησκευτικά (ελληνοχριστιανικά) αυτοπροσδιοριζόμενη νεοελληνική κοινωνία (και τους ταγούς της) ως συνέχιση μιας διαδικασίας που είχε αρχίσει με τον "επικατάρατο"Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό λίγες δεκαετίες πριν την έναρξη της επανάστασης του 1821. Ο γεροντοκορισμός και η απροκάλυπτη καταστολή με τα οποία η θεούσα νεοελληνική κοινωνία αντέδρασε στην υιοθέτηση από την εγχώρια νεολαία "ξενόφερτων"πολιτισμικών προϊόντων, νοοτροπιών και συμπεριφορών, τεκμηριώνεται με την παράθεση ενός σεβαστού όγκου δημοσιογραφικών άρθρων της εποχής, ειδήσεων, εκκλησιαστικών υπομνημάτων, θεωρητικών προσεγγίσεων του -ελληνοχριστιανικού- πνευματικού κόσμου της περιόδου, κλπ.
Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι τόσο η ελληνοχριστιανική νεοελληνική κοινωνία, όσο και η στρατιωτική χούντα μέσω της οποίας εκφράστηκε πολιτικά και ιδεολογικά, εξέλαβε τη νεολαία ως πρόβλημακαι αντιλήφθηκε τη σύγκρουση μαζί της ως συνέχιση τής από αιώνων εκείνης μεταξύ Διαφωτισμού και ελληνοχριστιανισμού / βυζαντινισμού.
Επίσης, ότι η χούντα -και σύμπαν το εκφραζόμενο από αυτήν ελληνοχριστιανικό μόρφωμα- αντιλαμβανόταν ως μεγαλύτερη απειλή την ύπαρξη τής εν λόγω νεολαίας, παρά την καταφανώς νικημένη σε όλα τα πεδία (όπως εξάλλου αποδείχτηκε και από τα αμέσως μεταδικτατορικά εκλογικά ποσοστά της) νεοελληνική αριστερά: μια αριστερά τής οποίας οι απαρχαιωμένες αναλύσεις και φληναφήματα δεν κατάφερναν να συγκινήσουν -δηλαδή να χειραγωγήσουν- τη νεολαία. Είναι βέβαιο ότι μια τέτοια διαπίστωση θα κάνει όσους έχουν γαλουχηθεί με τον κυρίαρχο (δηλαδή αριστερό) μύθο να διαρρήξουν σαν άλλοι υποκριτές φαρισαΐσκοι τα ιμάτιά τους: η αντίληψη ότι η νεοελληνική αριστερά βρισκόταν κάποτε πίσω από κάθε "προοδευτική"και "εθνική"διεκδίκηση (και γι'αυτό αποτελούσε ανέκαθεν τον μεγαλύτερο αντίπαλο της εκάστοτε οπισθοδρόμησης) παραμένει στην Ελλάδα εξίσου διαδεδομένη με την παρά φύσιν ζεύξη του "ελληνοχριστιανισμού"και του "εθνοσωτήριου"ρόλου της εκκλησίας.
Ωστόσο κάπου εδώ ο συγγραφέας θα μπορούσε (κατά τη γνώμη του γράφοντος) να επιμείνει λίγο περισσότερο στον εξίσου γεροντοκορίστικο τρόπο, με τον οποίο και αυτή η "άλλη πλευρά" (δηλαδή η νεοελληνική αριστερά) αντιμετώπισε το φαινόμενο της διεθνούς νεολαιίστικης αμφισβήτησης, θεωρώντας την ελληνική νεολαία τόσο "πρόβλημα", όσο τη θεωρούσε κι ο ελληνοχριστιανικός χουντοβυζαντινισμός. Θα μπορούσε να σταθεί π.χ. στην νεολαιίστικη εξέγερση του Πολυτεχνείου, που εμπνεύστηκε από και κινήθηκε στα πρότυπα των άλλων παρόμοιων εξεγέρσεων της δεκαετίας του 1960 (π.χ. αμερικανικά πανεπιστήμια Μπέρκλεϋ, Κολούμπια, Κεντ, Μάης του '68, πανεπιστήμια Δυτικής Γερμανίας κλπ., δηλαδή πρακτικές αυθόρμητης -αυτοορμώμενης- πολιτικής διεκδίκησης, που η αριστερά ουδέποτε ενέκρινε, αφού αδυνατούσε να τις "καπελώσει"). Γι'αυτό αντιμετωπίστηκε από την αριστερά ως μια κατάληψη "προβοκατόρων της Κ.Υ.Π." (την ίδια αριστερά που ευθύς αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας έσπευσε, κατά την προσφιλή της τακτική, να "καπαρώσει"τα "πνευματικά δικαιώματα" της εξέγερσης και να σκυλεύσει τη μνήμη των νεκρών). Τα ντοκουμέντα, με πρώτο και καλύτερο το κατάπτυστο φύλλο αρ. 8 της κνίτικης Πανσπουδαστικής, δεν λείπουν.
![]()
Κάποτε, μετά από πολλές δεκαετίες (ή και αιώνες) -όταν οι "κουτόφραγκοι"θα έχουν κατακτήσει τον Άρη, ή και τους δορυφόρους του Δία- ίσως αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε και για άλλους θεμελιώδεις νεοελληνικούς μύθους, όπως οι πραγματικοί λόγοι της εμπλοκής της Ελλάδας στον Β'παγκόσμιο πόλεμο, ο πραγματικός ρόλος της "εθνικής αντίστασης" κλπ.. Αλλά ας πάμε στο βιβλίο.
ΤΟ "ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΝΕΟΛΑΙΑ"ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1974
Στις πολιτισμικά κοσμογονικές δεκαετίες του 1950 και 1960, τότε που οι νεολαίες των δυτικών χωρών άρχισαν να εισέρχονται δυναμικά στο κοινωνικό προσκήνιο έχοντας αποκτήσει όλα τα χαρακτηριστικά μιας διεθνώς διακριτής κοινωνικής ομάδας, η βυθισμένη στον χριστιανοβυζαντινό μεσαιωνισμό νεοελληνική κοινωνία δέχτηκε έναν ισχυρό πολιτισμικό κλονισμό. Φορείς αυτού το κλονισμού στην Ελλάδα ήσαν φυσικά, όπως και παντού αλλού, οι εγχώριοι νέοι (ή τουλάχιστον ένα σημαντικό κομμάτι τους). Η υπό εξέτασιν πληθυσμιακή ομάδα ήταν και η μόνη από ιδρύσεως νεοελληνικού κράτους, που αποκατέστησε, με έναν πιο μαζικό τρόπο, την επαφή της χώρας με τις πολιτισμικές διαδικασίες και ποιότητες τού, εμφανώς και από κάθε άποψη, προπορευόμενου δυτικού κόσμου: όπως εξάλλου επισημαίνεται διαρκώς στο βιβλίο, και για το εν λόγω κομμάτι της ελληνικής νεολαίας ο σημαντικότερος παράγων αφύπνισής του και ταυτόχρονα το σημαντικότερο μέσο έκφρασής του υπήρξε η μουσική ροκ, (δηλαδή ένα από τα σημαντικότερα πολιτισμικά και κοινωνιολογικά φαινόμενα του εικοστού αιώνα και, εννοείται, ό,τι αυτή αντιπροσώπευε γενικότερα ως κουλτούρα σε υπαρξιακό, φιλοσοφικό, πολιτικό κ.λπ. επίπεδο: η αποστροφή για την υποκρισία που συνήθως κρύβεται πίσω από τις διάφορες κοινωνικές συμβάσεις, ο πόλεμος εναντίον κάθε είδους αλλοτρίωσης, εργασιακής, πολιτικής, υπαρξιακής, η αποκλειστικά ιδίοις -φιλοσοφικοίς- χερσί αναζήτηση του εαυτού, ο επίμονος αγώνας για προσωπικό -και άρα συλλογικό- αυτοκαθορισμό, για να ζήσουμε τη δική μας ζωή και όχι τη ζωή «φασόν» που μας επιβάλλεται).
Child In Time των Deep Purple από την γερμανική κινηματογραφική ταινία Der Baader-Meinhoff Komplex, του 2008
Ο συγγραφέας δίνει, με τον πληρέστερο ίσως τρόπο που έχουμε δει στην ελληνόφωνη βιβλιογραφία, το διεθνές πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται και η νεολαιίστικη αμφισβήτηση στην Ελλάδα. Αυτό ίσως δημιουργεί κάποιες φορές την εντύπωση ότι βγαίνει εκτός θέματος, αλλά η εκτενής παρουσίαση των διεθνών διαστάσεων του φαινομένου αποδεικνύεται τελικά απαραίτητη για την κατανόηση τής επιμέρους εν Ελλάδι εκδήλωσής του.
Σε ό,τι αφορά στην ελληνική περίπτωση, ο συγγραφέας τοποθετεί πολύ σωστά την αφήγησή του επάνω στο δίπολο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός - ελληνοχριστιανισμός: η εισαγωγή και υιοθέτηση νεωτεριστικών ιδεών, συμπεριφορών κ.λπ. από την εγχώρια νεολαία, έγινε αντιληπτή από τη θρησκευτικά (ελληνοχριστιανικά) αυτοπροσδιοριζόμενη νεοελληνική κοινωνία (και τους ταγούς της) ως συνέχιση μιας διαδικασίας που είχε αρχίσει με τον "επικατάρατο"Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό λίγες δεκαετίες πριν την έναρξη της επανάστασης του 1821. Ο γεροντοκορισμός και η απροκάλυπτη καταστολή με τα οποία η θεούσα νεοελληνική κοινωνία αντέδρασε στην υιοθέτηση από την εγχώρια νεολαία "ξενόφερτων"πολιτισμικών προϊόντων, νοοτροπιών και συμπεριφορών, τεκμηριώνεται με την παράθεση ενός σεβαστού όγκου δημοσιογραφικών άρθρων της εποχής, ειδήσεων, εκκλησιαστικών υπομνημάτων, θεωρητικών προσεγγίσεων του -ελληνοχριστιανικού- πνευματικού κόσμου της περιόδου, κλπ.
Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι τόσο η ελληνοχριστιανική νεοελληνική κοινωνία, όσο και η στρατιωτική χούντα μέσω της οποίας εκφράστηκε πολιτικά και ιδεολογικά, εξέλαβε τη νεολαία ως πρόβλημακαι αντιλήφθηκε τη σύγκρουση μαζί της ως συνέχιση τής από αιώνων εκείνης μεταξύ Διαφωτισμού και ελληνοχριστιανισμού / βυζαντινισμού.
Επίσης, ότι η χούντα -και σύμπαν το εκφραζόμενο από αυτήν ελληνοχριστιανικό μόρφωμα- αντιλαμβανόταν ως μεγαλύτερη απειλή την ύπαρξη τής εν λόγω νεολαίας, παρά την καταφανώς νικημένη σε όλα τα πεδία (όπως εξάλλου αποδείχτηκε και από τα αμέσως μεταδικτατορικά εκλογικά ποσοστά της) νεοελληνική αριστερά: μια αριστερά τής οποίας οι απαρχαιωμένες αναλύσεις και φληναφήματα δεν κατάφερναν να συγκινήσουν -δηλαδή να χειραγωγήσουν- τη νεολαία. Είναι βέβαιο ότι μια τέτοια διαπίστωση θα κάνει όσους έχουν γαλουχηθεί με τον κυρίαρχο (δηλαδή αριστερό) μύθο να διαρρήξουν σαν άλλοι υποκριτές φαρισαΐσκοι τα ιμάτιά τους: η αντίληψη ότι η νεοελληνική αριστερά βρισκόταν κάποτε πίσω από κάθε "προοδευτική"και "εθνική"διεκδίκηση (και γι'αυτό αποτελούσε ανέκαθεν τον μεγαλύτερο αντίπαλο της εκάστοτε οπισθοδρόμησης) παραμένει στην Ελλάδα εξίσου διαδεδομένη με την παρά φύσιν ζεύξη του "ελληνοχριστιανισμού"και του "εθνοσωτήριου"ρόλου της εκκλησίας.
Ωστόσο κάπου εδώ ο συγγραφέας θα μπορούσε (κατά τη γνώμη του γράφοντος) να επιμείνει λίγο περισσότερο στον εξίσου γεροντοκορίστικο τρόπο, με τον οποίο και αυτή η "άλλη πλευρά" (δηλαδή η νεοελληνική αριστερά) αντιμετώπισε το φαινόμενο της διεθνούς νεολαιίστικης αμφισβήτησης, θεωρώντας την ελληνική νεολαία τόσο "πρόβλημα", όσο τη θεωρούσε κι ο ελληνοχριστιανικός χουντοβυζαντινισμός. Θα μπορούσε να σταθεί π.χ. στην νεολαιίστικη εξέγερση του Πολυτεχνείου, που εμπνεύστηκε από και κινήθηκε στα πρότυπα των άλλων παρόμοιων εξεγέρσεων της δεκαετίας του 1960 (π.χ. αμερικανικά πανεπιστήμια Μπέρκλεϋ, Κολούμπια, Κεντ, Μάης του '68, πανεπιστήμια Δυτικής Γερμανίας κλπ., δηλαδή πρακτικές αυθόρμητης -αυτοορμώμενης- πολιτικής διεκδίκησης, που η αριστερά ουδέποτε ενέκρινε, αφού αδυνατούσε να τις "καπελώσει"). Γι'αυτό αντιμετωπίστηκε από την αριστερά ως μια κατάληψη "προβοκατόρων της Κ.Υ.Π." (την ίδια αριστερά που ευθύς αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας έσπευσε, κατά την προσφιλή της τακτική, να "καπαρώσει"τα "πνευματικά δικαιώματα" της εξέγερσης και να σκυλεύσει τη μνήμη των νεκρών). Τα ντοκουμέντα, με πρώτο και καλύτερο το κατάπτυστο φύλλο αρ. 8 της κνίτικης Πανσπουδαστικής, δεν λείπουν.
Το φύλλο αρ. 8 της «Πανσπουδαστικής» (φοιτητικής εφημερίδας της "Αντι- Ε.Φ.Ε.Ε."/ Κ.Ν.Ε.), στο οποίο χαρακτηρίζονται ως προβoκάτορες οι καταληψίες του Πολυτεχνείου.
Συνεχ,ιζεται:
αναδημοσίευση από εδώ:
http://hypnovatis.blogspot.gr/2013/04/o.html