Για τον Μηδενισμο

Ο μηδενισμος δεν φοραει πια τα σκοτεινα, Wagnerιανα, Spenglerιανα, μελαγχολικα χρωματα του τελους του αιωνα. Δεν προερχεται πια απο καποια κοσμοθεωρια της παρακμης ουτε και απο καποιον μεταφυσικο ριζοσπαστισμο γεννημενο απο τον θανατο του Θεου και ολων των συνεπειων που πρεπει να προκυψουν απο τον θανατο αυτο. Ο σημερινος μηδενισμος ειναι αυτος της διαφανειας, και ειναι με μια εννοια πιο ριζοσπαστικος, πιο κρισιμος απο τις προηγουμενες και ιστορικες μορφες του, επειδη η διαφανεια αυτη, η αναποφασιστικοτητα αυτη ειναι αδιαρρηκτα εκεινη του συστηματος, και αυτο ολης της θεωριας που προσποιειται ακομη πως το αναλυει. Οταν πεθανε ο Θεος, υπηρχε ακομη ο Νιτσε για το πει – ο σπουδαιος μηδενιστης ενωπιον της Αιωνιοτητας και ο ανατομος της Αιωνιοτητας. Αλλα πριν την προσομοιωμενη διαφανεια ολων των πραγματων, πριν την προσομοιωση της υλιστικης ή της ιδεαλιστικης πραγματοποιησης του κοσμου στην υπερπραγματικοτητα (ο Θεος δεν εχει πεθανει, εχει γινει υπερπραγματικος), δεν υπαρχει πια καποιος θεωρητικος ή κριτικος Θεος για να αναγνωρισει τα δικα του.

Το συμπαν, και ολοι απο εμας, εχουμε εισελθει με ζωντανη συνδεση στην προσομοιωση, στην κακοβουλη, ουτε καν κακοβουλη, αδιαφορη, σφαιρα της αποτροπης: κατα εναν παραξενο τροπο, ο μηδενισμος εχει πραγματοποιηθει ολοκληρωτικα οχι πια μεσω της καταστροφης, αλλα μεσω της προσομοιωσης και της αποτροπης. Απο το ενεργο, βιαιο φαντασμα, απο το φαντασμα του μυθου και της σκηνης που επισης ηταν, ιστορικα, εχει περασει στην διαφανη, λανθασμενα διαφανη, λειτουργια των πραγματων. Τι απομενει λοιπον απο εναν πιθανο μηδενισμο στην θεωρια; Ποια νεα σκηνη μπορει να ξεδιπλωθει οπου το τιποτα και ο θανατος μπορουν να επαναληφθουν ως προκληση, ως διακυβευμα;

Βρισκομαστε σε μια νεα, και αναμφιβολα αδιαλυτη, θεση σε σχεση με τις προηγουμενες μορφες του μηδενισμου:

Ο ρομαντισμος ειναι η πρωτη σπουδαια εκφραση του: αυτος, παραλληλα με την Επανασταση του Διαφωτισμου, ανταποκρινεται στην καταστροφη της ταξης των φαινομενων.

Ο σουρρεαλισμος, το dada, το παραλογο, και ο πολιτικος μηδενισμος ειναι η δευτερη σπουδαια εκφραση του, η οποια αντιστοιχει στην καταστροφη της ταξης του νοηματος.

Ο πρωτος αποτελει ακομη μια αισθητικη μορφη του μηδενισμου (δανδισμος), η δευτερη, μια πολιτικη, ιστορικη, και μεταφυσικη μορφη (τερρορισμος).

Οι δυο αυτες μορφες δεν μας απασχολουν πια παρα μονο μερικα, ή και καθολου. Ο μηδενισμος της διαφανειας δεν ειναι πια ουτε αισθητικος ουτε πολιτικος, δεν δανειζεται πλεον ουτε απο τον αφανισμο των φαινομενων, ουτε απο το σβησιμο της θρακας του νοηματος, ουτε και απο τις εσχατες αποχρωσεις καποιας αποκαλυψης. Δεν υφισταται πια καποια αποκαλυψη (μονο η τυχαια τρομοκρατια προσπαθει ακομη να την αντανακλασει, αλλα σιγουρα δεν ειναι πια πολιτικη, και διαθετει μονο εναν τροπο εκφρασης ο οποιος ειναι ταυτοχρονα ενας τροπος εξαφανισης: τα media – τωρα τα media δεν ειναι μια σκηνη οπου κατι διαδραματιζεται, αποτελουν μια συνεχεια, μια τροχια, εναν διατρητο χαρτη στον οποιο δεν ειμαστε πλεον θεατες: δεκτες. Η αποκαλυψη εχει ολοκληρωθει, σημερα ειναι η ακριβεια του ουδετερου, των μορφων της ουδετεροτητας και της αδιαφοριας. Θα το αφησω για αναλογισμο εαν μπορει να υπαρξει καποιος ρομαντισμος, καποια αισθητικη της ουδετεροτητας εφεξης. Δεν νομιζω – ο,τι απομενει, ειναι ο θαυμασμος των ομοιων με ερημο και αδιαφορων μορφων, για την λειτουργια ακριβως του συστηματος που μας εξολοθρευει. Τωρα, ο θαυμασμος (σε αντιθεση με την σαγηνη, η οποια ηταν προσκολλημενη στα φαινομενα, και την διαλεκτικη λογικη, η οποια ηταν προσκολλημενη στο νοημα) ειναι ενα μηδενιστικο παθος κατ’εξοχην, ειναι το καταλληλο παθος για τον τροπο της εξαφανισης. Θαυμαζουμε ολες τις μορφες της εξαφανισης, της δικης μας εξαφανισης. Μελαγχολικοι και εντυπωσιασμενοι, αυτη ειναι η γενικη μας κατασταση σε μια εποχη αθελητης διαφανειας.

Ειμαι ενας μηδενιστης.

Παρατηρω, αποδεχομαι, εσωτερικευω την αχανη διαδικασια της καταστροφης των φαινομενων (και της σαγηνης των φαινομενων) στην υπηρεσια του νοηματος (αναπαρασταση, ιστορια, κριτικη, κτλ) αυτο ειναι το θεμελιωδες γεγονος του δεκατου ενατου αιωνα. Η πραγματικη επανασταση του δεκατου ενατου αιωνα, του μοντερνισμου, ειναι η ριζικη καταστροφη των φαινομενων, η απομαγευση του κοσμου και της εγκαταλειψης του στην βια της ερμηνειας και της ιστοριας.

Παρατηρω, αποδεχομαι, εσωτερικευω, αναλυω την δευτερη επανασταση, αυτη του εικοστου αιωνα, εκεινη του μεταμοντερνισμου, η οποια ειναι η αχανης διαδικασια της καταστροφης του νοηματος, ισοτιμη της προηγουμενης καταστροφης των φαινομενων. Εκεινος που επιτιθεται με νοημα σκοτωνεται απο το νοημα.

Η διαλεκτικη σκηνη, η κριτικη σκηνη ειναι κενη. Δεν υφισταται πλεον σκηνη. Δεν υπαρχει θεραπεια του νοηματος ή θεραπεια μεσω του νοηματος: η ιδια η θεραπεια αποτελει μερος της γενικευμενης διαδικασιας της αδιαφοροποιησης.

Η ιδια η σκηνη της αναλυσης εχει καταστει αβεβαιη, χαωτικη: οι θεωριες στροβιλιζονται (για την ακριβεια, ο μηδενισμος ειναι ανεφικτος, επειδη παραμενει ακομα μια απελπισμενη αλλα προκαθορισμενη θεωρια, ενα φαντασιακο του τελους, μια κοσμοθεωρια της καταστροφης1.

Η ιδια η αναλυση ισως να ειναι το αποφασιστικο στοιχειο της αχανους διαδικασιας της καταψυξης του νοηματος. Το πλεονασμα νοηματος που φερνουν οι θεωριες, ο ανταγωνισμος τους στο επιπεδο του νοηματος ειναι εντελως δευτερευων σε σχεση με την συμμαχιας τους στην παγετωδη και τεσσαρων επιπεδων λειτουργια της ανατομικης εξετασης και της διαφανειας. Πρεπει να εχει κανεις συνειδηση του γεγονοτος οτι, ασχετα προς τον τροπο που προχωραει η αναλυση, προχωραει προς την καταψυξη του νοηματος, βοηθαει στην ακριβεια των προσομοιωσεων και των αδιαφορων μορφων. Η ερημος εξαπλωνεται.

Αναφλεξη του νοηματος στα media. Αναφλεξη του κοινωνικου στις μαζες. Η απειρη αναπτυξη των μαζων ως λειτουργια της επιταχυνσης του συστηματος. Ενεργητικο αδιεξοδο. Σημειο αδρανειας.

Ενα πεπρωμενο αδρανειας για εναν κορεσμενο κοσμο. Τα φαινομενα της αδρανειας ειναι επιταχυνομενα (αν μπορει να το πει καποιος αυτο). Οι εντυπωσιακες μορφες πολλαπλασιαζονται, και η αναπτυξη ακινητοποιειται στην εξαμβλωση. Αυτο ειναι επισης το μυστικο της υπερτελειοτητας, εκεινου που πηγαινει περα απο το δικο του τελος. Θα ηταν ο δικος μας τροπος καταστροφης των οριστικοτητων: πηγαινωντας μακρυτερα, πολυ μακρια στην ιδια κατευθυνση – την καταστροφη του νοηματος μεσω της προσομοιωσης, της υπερπροσομοιωσης, της υπερτελειοτητας. Αρνηση του ιδιου της του τελους μεσω της υπεροριστικοτητας (το οστρακοδερμο, τα αγαλματα στην Νησο του Πασχα) – δεν ειναι αυτο επισης το αισχρο μυστικο του καρκινου; Εκδικηση της εξαμβλωσης με την αναπτυξη, εκδικηση της ταχυτητας με την αδρανεια.

Οι ιδιες οι μαζες εχουν πιαστει σε μια γιγαντιαια διαδικασια αδρανειας μεσω της επιταχυνσης. Αποτελουν την εξαμβλωτικη αυτη, καταβροχθιστικη, διαδικασια που εξολοθρευει καθε ωριμανση και καθε πλεονασματικο νοημα. Αποτελουν αυτο το δικτυο που εχει βραχυκυκλωθει απο μια τερατωδη οριστικοτητα.

Ειναι αυτο το σημειο αδρανειας και ο,τι συμβαινει εκτος αυτου του σημειου αδρανειας που ειναι σημερα σαγηνευτικο, συναρπαστικο (χαμενη, κατα συνεπεια, η διακριτικη γοητεια της διαλεκτικης). Αν ειναι μηδενιστικο το προνομιο που αποδιδεται σε αυτο το σημειο αδρανειας και της αναλυσης αυτης της μη-αναστρεψιμοτητας των συστηματων ως του σημειου της μη επιστροφης, τοτε ειμαι ενας μηδενιστης.

Αν ειναι μηδενιστικο το να διακατεχομαι εμμονικα απο τον τροπο της εξαφανισης, και καθολου πια απο τον τροπο της παραγωγης, τοτε ειμαι ενας μηδενιστης. Η εξαφανιση, ο αφανισμος, η αναφλεξη, το Μενος των Verschwidens. Η υπερπολιτικη αποτελει την εκλεκτικη σφαιρα του τροπου της εξαφανισης (του πραγματικου, του νοηματος, της σκηνης, της ιστοριας, του κοινωνικου, του ατομου). Για να πω την αληθεια, δεν αποτελει πια τοσο ενα ζητημα μηδενισμου: στην εξαφανιση, στο ομοιο με ερημο, στην τυχαιοτητα, και την αδιαφορη μορφη, δεν υπαρχει πια καν το παθος, η παθηση του μηδενισμου – εκεινη η μυθικη ενεργεια που αποτελει ακομη την δυναμη του μηδενισμου, της ριζικοτητας, της μυθικης αρνησης, της δραματικης προσμονης. Δεν αποτελει πια καν απομαγευση, με το σαγηνευτικο και το νοσταλγικο, μαγευμενη η ιδια, η τονικοτητα της απομαγευσης. Ειναι απλα εξαφανιση.

Το ιχνος της ριζικοτητας αυτου του τροπου εξαφανισης βρισκεται ηδη στον Adorno και τον Benjamin, παραλληλα προς την νοσταλγικη ασκηση της διαλεκτικης. Επειδη υπαρχει μια νοσταλγια της διαλεκτικης, και αναμφιβολα η πιο διακριτικη διαλεκτικη ειναι νοσταλγικη απο την αφετηρια της. Αλλα βαθυτερα, υπαρχει στον Benjamin και στον Adorno μια αλλη τονικοτητα, εκεινη της μελαγχολιας που προσκολλαται στο ιδιο το συστημα, μια που ειναι αθεραπευτη και περα απο καθε διαλεκτικη. Ειναι αυτη η μελαγχολια των συστηματων που σημερα παιρνει το πανω χερι μεσω των ειρωνικα διαφανων μορφων που μας περιβαλλουν. Ειναι αυτη η μελαγχολια που γινεται το θεμελιωδες παθος μας.

Δεν ειναι πια η κακια ή οι αοριστοι ποθοι της ψυχης του τελους του αιωνα (fin-de-siecle). Δεν ειναι πια ουτε ο μηδενισμος, ο οποιος με μια εννοια σκοπευει στην κανονικοποιηση των παντων μεσω της καταστροφης, το παθος του κακοφανισμου (ressentiment)2. Οχι, η μελαγχολια αποτελει την θεμελιωδη τονικοτητα των λειτουργικων συστηματων, των συγχρονων συστηματων της προσομοιωσης, του προγραμματισμου και της πληροφορικης. Η μελαγχολια αποτελει την εγγενη ποιοτητα του τροπου της εξαφανισης του νοηματος, του τροπου της αποσταθεροποιησης του νοηματος στα λειτουργικα συστηματα. Και ειμαστε ολοι μελαγχολικοι.

Η μελαγχολια ειναι η βιαιη δυσφορια που χαρακτηριζει τα κορεσμενα συστηματα μας. Μολις η ελπιδα της εξισορροπησης του καλου και του κακου, του αληθινου και του ψευτικου, και πραγματι της αντιμετωπισης καποιων αξιων της ιδιας ταξης, μολις η πιο γενικη ελπιδα ενος συσχετισμου δυναμεων και καποιου διακυβευματος εχουν χαθει για παντα. Παντου, παντα, το συστημα ειναι υπερβολικα δυνατο: ηγεμονικο.

Εναντια στην ηγεμονια αυτη του συστηματος, μπορει καποιος να εκθειασει τα τεχνασματα του ποθου, να εξασκησει την επαναστατικη μικρολογια της καθημερινοτητας, να εκθειασει την μοριακη μετατοπιση ή ακομη και να υπερασπιστει την μαγειρικη. Αυτο δεν επιλυει την επιτακτικη αναγκαιοτητα για τον ελεγχο του συστηματος στο απλετο φως της ημερας.

Αυτο, μονο η τρομοκρατια μπορει να το κανει.

Ειναι το χαρακτηριστικο μιας αναστροφης που εξαλειφει το υπολοιπο, ακριβως οπως ενα και μονο ειρωνικο χαμογελο εξαλειφει εναν ολοκληρο διαλογο, ακριβως οπως μια και μονο εξαρση αρνησης καποιου σκλαβου εξαλειφει ολη την εξουσια και την ικανοποιηση του αφεντη.

Οσο πιο ηγεμονικο το συστημα, τοσο περισσοτερο η φαντασια πληττεται απο τις μικροτερες των αναστροφων του. Η προκληση, απειροελαχιστη ακομη, αποτελει την εικονα μιας αλυσιδωτης αποτυχιας. Μονο που αυτη η χωρις αντιστοιχια αναστρεψιμοτητα αποτελει γεγονος σημερα, στην μηδενιστικη και δυσφορικη σκηνη της πολιτικης. Μονο αυτη κινητοποιει το φαντασιακο.

Αν το εισαι μηδενιστης, ειναι να μεταφερεις, στο ανυποφορο οριο των ηγεμονικων συστηματων, αυτο το ριζοσπαστικο χαρακτηριστικο του εμπαιγμου και της βιας, την προκληση που το συστημα καλειται να απαντησει μεσω του ιδιου του θανατου του, τοτε ειμαι ενας τρομοκρατης και μηδενιστης στην θεωρια οσο αλλοι ειναι με τα οπλα τους. Η θεωρητικη βια, οχι η αληθεια, ειναι η μοναδικη διεξοδος που μας απομενει.

Ομως ενα τετοιο συναισθημα ειναι ουτοπικο. Επειδη θα ηταν ομορφο να ειμαι μηδενιστης, εαν υπηρχε ακομη καποια ριζοσπαστικοτητα – οπως θα ηταν ευχαριστο να ειμαι τρομοκρατης, αν ο θανατος, συμπεριλαμβανομενου και του θανατου του τρομοκρατη, ειχε ακομη νοημα.

Αλλα ειναι στο σημειο αυτο που τα πραγματα καθιστανται αδιαλυτα. Επειδη στον ενεργο αυτο μηδενισμο της ριζοσπαστικοτητας, το συστημα αντιτασσει τον δικο του, τον μηδενισμο της ουδετεροποιησης. Το ιδιο το συστημα ειναι επισης μηδενιστικο, με την εννοια οτι εχει την δυναμη να ριξει τα παντα, ακομη και οσα το αρνουνται, στην αδιαφορια.

Στο συστημα αυτο, ο θανατος ο ιδιος λαμπει χαρη της απουσιας του. (Ο σιδηροδρομικος σταθμος της Μπολονια, η Οktoberfest στο Μοναχο: οι νεκροι ακυρωνονται με την αδιαφορια, ετσι η τρομοκρατια γινεται ο αθελητος συνεργος του συστηματος στο συνολο του, οχι πολιτικα, αλλα στην επιταχυμενη μορφη της αδιαφοριας στην επιβολη της οποιας συμβαλλει). Ο θανατος δεν διαθετει πλεον καποια σκηνη, ουτε φαντασματικη ουτε πολιτικη, στην οποια θα μπορουσε να προβαλλει τον εαυτο του, ωστε να διαδραματισει τον εαυτο του, ειτε τελετουργικη ειτε βιαιη. Και αυτη ειναι νικη του αλλου μηδενισμου, του αλλου τερρορισμου, εκεινου του συστηματος.

Δεν υφισταται πλεον σκηνη, ουτε καν η ελαχιστη ψευδαισθηση που καθιστα τα γεγονοτα ικανα να υϊοθετησουν την δυναμικη της πραγματικοτητας – καμια σκηνη πλεον ειτε εγκεφαλικης ειτε πολιτικης αλληλεγγυης: τι σημασια εχουν η Χιλη, η Μπιαφρα, οι ανθρωποι που μεταναστευουν με βαρκες, η Μπολονια, ή η Πολωνια; Ολα αυτα καταληγουν αφανισμενα στην τηλεοπτικη οθονη. Βρισκομαστε σε μια εποχη γεγονοτων χωρις συνεπειες (και θεωριων χωρις συνεπειες).

Δεν υπαρχει αλλη ελπιδα για το νοημα. Και χωρις καμια αμφιβολια αυτο ειναι κατι καλο: το νοημα ειναι θνητο. Αλλα αυτο επι του οποιου εχει επιβαλλει την εφημερη κυριαρχια του, αυτο που ελπιζε πως θα ρευστοποιησει προκειμενου να επιβαλλει την κυριαρχια του Διαφωτισμου, δηλαδη, τα φαινομενα, αυτα, ειναι αθανατα, αλωβητα στον μηδενισμο του νοηματος ή του μη-νοηματος του ιδιου.

Στο σημειο αυτο βρισκεται η αρχη της σαγηνης.

1 Υπαρχουν κουλτουρες που δεν διαθετουν κανενα φαντασιακο εκτος εκεινου της καταγωγης τους και δεν εχουν κανενα φαντασιακο του τελους τους. Υπαρχουν εκεινες που διακατεχονται εμμονικα και απο τα δυο....Δυο αλλοι τυποι ειναι πιθανοι.....Το να μην υπαρχει κανενα φαντασιακο εκτος απο εκεινο του τελους (η κουλτουρα μας, μηδενιστικη). Το να μην υπαρχει κανενα φαντασιακο, ουτε της καταγωγης ουτε του τελους (αυτου που ερχεται, χαωτικο).

2 Συμφωνα με την χρηση της λεξης «κακοφανισμος» απο τον Νιτσε σε ολο το Ταδε Εφη Ζαρατουστρα.