Η Ελληνική κρίση από τη σκοπιά του Γερμανού κοινωνικού ψυχολόγου
Ρολφ Βαν Ντικ
Προχτές το βράδυ, χιλιάδες πολίτες στην Ελλάδα διαμαρτυρήθηκαν στην Ελληνική κυβέρνηση απαιτώντας από το κοινοβούλιο να μην αποδεχτεί τη συμφωνία με τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς. Οι πολίτες θεωρούν ότι τα νέα μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση του χρέους θα οδηγήσουν την Ελλάδα όχι έξω από τα προβλήματα, αλλά βαθύτερα σε αυτά, ενώ την ίδια στιγμή επιβάλλουν δυσβάσταχτα βάρη στους ανθρώπους. Δεν ξέρω αν έχουν δίκιο ή άδικο – δεν είμαι οικονομολόγος αλλά διαπιστώνω ότι οι οικονομολόγοι ανά τον κόσμο, ακόμη κι αυτοί που έχουν λάβει το βραβείο Νόμπελ, είναι βαθιά διχασμένοι αν οι επιπλέον μειώσεις στις δαπάνες και η συνέχιση της λιτότητας είναι τα κλειδιά για να επιλυθεί η μακροχρόνια κρίση.
Είμαι ένας κοινωνικός ψυχολόγος. Κι αυτό που ξέρω είναι ότι η κρίση και ο τρόπος που τη διαχειρίσθηκαν τόσο η Ελληνική κυβέρνηση, ειδικά τους τελευταίους μήνες, όσο και οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί (και ως Γερμανός, οφείλω ν’ αναγνωρίσω ότι σε μεγάλο βαθμό αναφέρομαι στην κυρία Μέρκελ και στον κύριο Σόιμπλε) επιδρά στους ανθρώπους μ’ ένα ακραία αρνητικό τρόπο.
Ως κοινωνικός ψυχολόγος γνωρίζω ότι οποιαδήποτε μορφής εξέχοντα όρια μιας ομάδας δεν είναι συνήθως φτιαγμένα για να επιλύουν συγκρούσεις, αλλά κατά βάσει τις χειροτερεύουν. Ο Σόιμπλε και η Μέρκελ προσπαθούν να διασφαλίσουν τα λεφτά του Γερμανού φορολογούμενου και γι’ αυτό τον σκοπό έχουν εκλεχθεί. Αλλά την ίδια στιγμή, φαίνεται ότι έχουν κρυφή ατζέντα· ουσιαστικά την αποτροπή του Σύριζα να σε οποιαδήποτε επιτυχία, καθώς η επιτυχία του θα βοηθήσει τα αριστερά κόμματα στη Γερμανία και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Ο Τσίπρας και ο Βαρουφάκης από την άλλη πλευρά, φαίνεται να είχαν τις δικές τους κρυφές ατζέντες κατά τη διάρκεια των περασμένων εβδομάδων. Είναι αρκετά δύσκολο να γίνει κατανοητό γιατί ο Τσίπρας ήθελε τόσο πολύ το δημοψήφισμα και ζητούσε από τους Έλληνες να πουν «όχι», ενώ λίγες μέρες μετά πρότεινε τις ίδιες παρεμβάσεις στη βουλή, που τόσο έντονα απέρριπτε προηγούμενα. Εγώ, και πολλοί άλλοι Γερμανοί, δεν το καταλαβαίνουμε αυτό και πιστεύουμε ότι κάνει κόλπα, παρά σοβαρή πολιτική. Το ίδιο ισχύει και για τον Βαρουφάκη (παρεμπιπτόντως: θεωρώ απόλυτα αποδεκτό για έναν πολιτικό να προσέρχεται σε μια συνάντηση με μηχανή και χωρίς γραβάτα – αλλά να σηκώνει το δάχτυλό του και μετά να το αρνείται, παρόλο που είναι στην τηλεόραση, αυτό απλά είναι μη επαγγελματικό!). Ο διάσημος κοινωνικός ψυχολόγος Ρόυ Μπάουμαϊστερ έχει επανειλημμένα δείξει ότι οι άνθρωποι δεν θέλουν να είναι απομονωμένοι ή να απορρίπτονται. Και όταν αισθάνονται απομονωμένοι ή σε απόρριψη, αντιδρούν με αρνητική, κάποιες φορές ανορθολογική, συμπεριφορά και οδηγούνται προς την κατάσταση της προφύλαξης, δηλαδή, δεν βλέπουν να υπάρχουν ευκαιρίες και δεν αναλαμβάνουν ρίσκα, αλλά κοιτάζουν πρώτιστα και πάνω από όλα την προστασία τους.
Στις έρευνες που έχουμε κάνει μαζί με τον Γιάννη Μάρκοβιτς, έχουμε διαπιστώσει ότι η κρίση έκανε τους Έλληνες να δρουν με αυτό τον τρόπο, με αποτέλεσμα να είναι δυσαρεστημένοι από τη δουλειά τους και λιγότερο δεσμευμένοι με το εργασιακό τους χώρο. Η προφύλαξη, η χαμηλή ικανοποίηση και η χαμηλή δέσμευση δημιουργούν ακόμα μεγαλύτερη ζημιά στην οικονομία της Ελλάδας. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βάλουμε ένα τέλος σε αυτό. Άμεσα, τώρα. Πρέπει να ξεκινήσουμε να δρούμε ως «ΕΜΕΙΣ» αντί ως «ΑΥΤΟΙ» και «ΕΚΕΙΝΟΙ» στην Ευρώπη. Όλοι είμαστε μια κοινότητα και οι κοινότητες πρέπει να δείχνουν αλληλεγγύη – αυτός είναι ο βασικός τους σκοπός. Πολλοί Γερμανοί ντρέπονται με τον Σόιμπλε και την Μέρκελ να εμφανίζονται ότι παίζουν τα κακά παιδιά και τους σκληρούς της Ευρώπης. Θέλουμε η κρίση να ξεπεραστεί και πολλοί Γερμανοί καταλαβαίνουν ότι η Ελλάδα δεν θα μπορέσει ποτέ να ξεχρεώσει. Και αντί να πιέζουμε τους Έλληνες να επενδύσουν τα ελάχιστα χρήματα που έχουν και τα νέα χρήματα από τα καινούργια προγράμματα «διάσωσης» να αποπληρώσουν τους τόκους στο ΔΝΤ και τους άλλους θεσμούς, πρέπει ν’ αρχίσουμε να βοηθούμε την Ελληνική οικονομία να αναπτύσσεται και να βοηθήσουμε τους Έλληνες να ζούνε μια αξιοπρεπή ζωή. Γιατί οι Έλληνες υποφέρουν. Δεν δόθηκαν χρήματα από τους θεσμούς για να τους βοηθήσουν μέχρι σήμερα – οι μόνες που έχουν βοηθηθεί είναι οι Ελληνικές και οι Ευρωπαϊκές τράπεζες!
Οπότε και οι Γερμανοί διαμαρτύρονται. Την ώρα που οι Έλληνες χτες ήταν στους δρόμους, αρκετές χιλιάδες Γερμανοί στο Βερολίνο και σε άλλες πόλεις συμμετείχαν σε συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας ενάντια στον Σόιμπλε και στη Μέρκελ. Σίγουρα δεν αποτελούν πλειοψηφία – αλλά μια (ελάχιστη) πλειοψηφία Γερμανών πολιτών σε διάφορες αντιπροσωπευτικές δημοσκοπήσεις συνεχίζουν να θέλουν την Ελλάδα στην Ευρωζώνη. Θεωρώ ότι αυτό μπορούμε να το δούμε ως μια ένδειξη αλληλεγγύης του Γερμανικού προς τον Ελληνικό λαό. Οι προσωπικές μου εμπειρίες με Έλληνες (τρομερά φιλόξενοι στις διακοπές και πανέξυπνοι και σκληρά εργαζόμενοι συνάδελφοι στον πανεπιστημιακό χώρο) ήταν πάντοτε πάρα πολύ θετικές και ελπίζω, για όλους όσους εμπλέκονται, ότι σύντομα θα υπάρξει μια πιθανότητα επανεκκίνησης για μια συνολική συζήτηση ώστε ν’ αφήσουμε πίσω τις βαθιά εμπεδωμένες τελετουργίες στην πολιτική και να επιστρέψουμε σε αυτό που πρέπει να είναι η πολιτική: Να ηγείται σε καιρούς κρίσης προς όφελος των πολιτών!
*Ο καθηγητής Ρολφ Βαν Ντικ, κατέχει την έδρα Κοινωνικής Ψυχολογίας και διευθύνει το Κέντρο για την Ηγεσία και τη Συμπεριφορά στους Οργανισμούς στο Πανεπιστήμιο Γκαίτε της Φρανκφούρτης.
Μετάφραση κειμένου: Γιάννης Μάρκοβιτς
http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/i-elliniki-krisi-apo-ti-skopia-toy-germanoy-koinonikoy-psyxologoy