Ο «αντιευρωπαϊσμός» και το φάντασμα του Κύρκου
του Άκη Γαβριηλίδη
Είναι γενική διαπίστωση ότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου υπήρξε μίαστρατηγική ήττα για το χώρο του «ακραίου κέντρου», δηλαδή για τον πολιτικό και ιδεολογικό χώρο του αντι-αντιμνημονίου. Όπως προκύπτει από αρκετές αναρτήσεις που έχουν γίνει μέχρι τώρα σε αυτό εδώ το μπλογκ, με τον όρο αυτό νοούμε ένα σύνολο από εκπροσώπους των υποτιθέμενων ακαδημαϊκών ή/ και δημοσιογραφικών «ελίτ» που άρχισε να συγκροτεί την ενότητά του την περίοδο των Αγανακτισμένων μέσα από την κριτική της «βίας» και του «ανορθολογισμού» που υποτίθεται ότι χαρακτήριζαν τις κινητοποιήσεις της ελληνικής κοινωνίας, (και την ίδια την ελληνική κοινωνία συνολικά), και εν συνεχεία μέσα από την αντιπολίτευση προς τον ΣΥΡΙΖΑ ήδη πριν αυτός γίνει κυβέρνηση.
Ισχυρίζομαι ότι η αποτυχία αυτή δεν είναι μόνο πολιτική, αλλά και αναλυτική. Αυτό που αποδείχθηκε ανεπαρκές δεν είναι μόνο μία τακτική, αλλά τα ίδια τα εργαλεία μέσα από τα οποία ο χώρος αυτός σκεφτόταν και οργάνωνε την πραγματικότητα στο μυαλό του.
Αυτό θα μπορούσαμε να το εκφράσουμε και ως εξής: τη στιγμή που κατηγορούσαν τους αντιπάλους τους (τους «αντιευρωπαϊστές», όπως τους ονόμαζαν) για «δογματικές αγκυλώσεις» και «εμμονές», οι ακροκεντρώοι δημοσιολογούντες ασκούσαν οι ίδιοι πολιτική με βάση μόνο την ιδεολογία, και μάλιστα μια υπερ-ιδεολογικοποιημένη και εξιδανικευμένη εκδοχή για το τι είναι η «Ευρώπη».
Στο σημείο αυτό, είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι μεγάλο μέρος των ακροκεντρώων-ευρωπαϊστών, στα νιάτα τους, τις δεκαετίες του 70 και του 80, υπήρξαν μέλη τού ΚΚΕ Εσωτερικού. Ένα κεντρικό στοιχείο το οποίο συγκροτούσε την ταυτότητα του κόμματος αυτού και γύρω από το οποίο διεξάγονταν αντιπαραθέσεις με το «δογματικό» όπως λεγόταν τότε ΚΚΕ, (αλλά ως ένα βαθμό και στο ίδιο το εσωτερικό του), ήταν ακριβώς η ευνοϊκή του τοποθέτηση απέναντι στην «Ευρώπη» –δηλαδή στην τότε ΕΟΚ. Το ΚΚΕ εσ. είχε καταγραφεί στα μάτια της κοινής γνώμης ως το «φιλοευρωπαϊκό» κομμουνιστικό κόμμα –και/ ή ως το ευρωκομμουνιστικό κόμμα.
Διαβάζοντας τους σημερινούς φιλιππικούς κατά των «έξαλλων αντιευρωπαϊστών του ΣΥΡΙΖΑ», έχω την εντύπωση ότι ξαναβλέπω σε ριπλέι τις προ τριακονταετίας διαμάχες, σε μια συγκυρία η οποία δεν έχει καμία σχέση με το τότε. Ο (αυτοπροβαλλόμενος ως) «φιλοευρωπαϊκός» χώρος αφιέρωσε αδικαιολόγητα πολύ χρόνο και ενέργεια για να πείσει ότι η επιλογή τού ΟΧΙ στο δημοψήφισμα ανάγεται σε μια ψυχροπολεμικής προέλευσης εχθρότητα προς την Ευρώπη λόγω παλαιάς ιδεολογικής συμπάθειας προς … τη Ρωσία ή την Κίνα. Ακόμη και άνθρωποι ευφυείς και ευαίσθητοι, (όπως –για να αναφέρω έναν- ο εξαιρετικός Ελληνοαλβανός πεζογράφος Γκαζμέντ Καπλάνι), υποστήριξαν με κάθε σοβαρότητα ότι διαβλέπουν στον Τσίπρα έναν … επίδοξο Εμβέρ Χότζα.
Στο σημείο αυτό, μία παρένθεση: είναι δυνατό να δειχθεί ότι αυτή η επίκληση της «κληρονομιάς του Λεωνίδα Κύρκου» είναι η ίδια ψευδεπίγραφη και καταχρηστική. Διότι το σλόγκαν μέσα από το οποίο θεμελιωνόταν η προτίμηση –ή η μη αντίθεση- του ΚΚΕ εσ. προς την προσχώρηση στην ΕΟΚ, ήταν η πουλαντζικής έμπνευσης διάγνωση ότι αυτή αποτελεί «ένα νέο διεθνές πεδίο ταξικής πάλης». Στις σημερινές συνθήκες, μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ και των «μένουμε Ευρώπη» επικριτών του, εάν κάποιος είναι πιστός σε αυτή την ανάλυση, αυτός είναι μάλλον ο ΣΥΡΙΖΑ, και όχι π.χ. ο Ψαριανός ή ο Λυκούδης. Διότι οι τελευταίοι κρατήσανε μόνο το συμπέρασμα, αλλά ξεχάσανε την αιτιολογία. Όποιος ας πούμε παρακολούθησε τη συνεδρίαση του Ευρωκοινοβουλίου, οφείλει να παραδεχτεί ότι, αν κάτι προσέγγιζε στο στόχο της «μεταφοράς της ταξικής πάλης μέσα στους θεσμούς», αυτό ήταν φυσικά η παρουσία του Τσίπρα, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο έχουμε δει στην ιστορία της ΕΟΚ/ΕΕ.
Αυτά όμως δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία για το θέμα που συζητάμε. Το αν κάποια επιλογή, και ποια, μεταξύ των δύο του δημοψηφίσματος ήταν «σύμφωνη με την παράδοση της ανανεωτικής αριστεράς» δεν είχε την παραμικρή επίδραση στην επιλογή των ψηφοφόρων, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων αγνοεί αυτές τις διαμάχες. Τα τρία και πλέον εκατομμύρια που επέλεξαν το ΟΧΙ δεν το έκαναν λόγω κάποιας παλιάς συμπάθειας προς τον Μάο Τσε Τουνγκ, ο οποίος ούτως ή άλλως είχε πεθάνει πριν καν αυτοί γεννηθούν. Ακριβώς το αντίθετο μάλιστα: νομίζω ότι η κατάρρευση του ευρωπαϊκού ιδανικού στα μάτια των Ελληνίδων ψηφοφόρων έχει αρκετά κοινά με την αντίστοιχη του υπαρκτού σοσιαλισμού. Η Ευρώπη άρχισε όλο και περισσότερο να μοιάζει σαν ένας αφηρημένος και ευγενικός ιδεατός στόχος ο οποίος απλώς χρησίμευε για να δικαιολογεί μία πεζή και ανυπόφορη πραγματικότητα. Στη λαχτάρα τους να λύσουν παλιές διαφορές και μνησικακίες που σήμερα δεν αφορούν κανέναν, οι «φιλοευρωπαϊστές» –στην ουσία απλώς αντι-αντιευρωπαϊστές- μιλούσαν κυρίως για ένα υπερεγωτικό ιδανικό, και ελάχιστα για αυτή την «υπαρκτή Ευρώπη».
Ο κόσμος αυτός λοιπόν δεν ήταν ούτε νοσταλγοί της Σοβιετικής Ένωσης, ούτε κολλημένοι αντιδυτικοί και θαυμαστές του Πούτιν. Ήταν άνθρωποι τους οποίους επί πέντε ήδη χρόνια τους έχουν πιάσει και τους στύβουν, οικονομικά και συναισθηματικά. Έχουν φτάσει λοιπόν σε ένα σημείο –πολλοί το έχουν πλέον ξεπεράσει- στο οποίο αναρωτιούνται για ποιο αντάλλαγμα κάνουν άραγε όλες αυτές τις θυσίες, αν αυτές έχουν κάποιο νόημα και αν αξίζει τον κόπο. Πρόκειται για ερώτημα απολύτως θεμιτό και εύλογο, καθόλου «ανορθολογικό» με οποιαδήποτε έννοια του όρου. Το ηθικολογικό αντίβαρο ότι «η θέση και το πεπρωμένο της χώρας μας δεν μπορεί να νοηθεί έξω από την Ευρώπη» αποτελεί μία πολύ ισχνή και αφηρημένη παρηγοριά, για όποιον σκέφτεται ότι τα τελευταία χρόνια η χώρα μας ήταν στην Ευρώπη αλλά αυτό δεν τον ωφέλησε και πολύ.
Ισχυρίζομαι λοιπόν ότι η καμπάνια των ακροκεντρώων, και τού ΝΑΙ στο σύνολό της, ηττήθηκε επειδή τα πυρά της ήταν εν πολλοίς άσφαιρα. Και αυτό κατά δύο τρόπους: πρώτον, ήταν ετεροκαθορισμένη, κυρίως επέκρινε και επιτιμούσε τις θέσεις του αντιπάλου αντί να προβάλλει δικές της, και δεύτερονδιάβαζε λάθος αυτές τις θέσεις, προέβαλλε στην αντιπαράθεση ένα περιεχόμενο του παρελθόντος.
Αντί λοιπόν να επικαλούνται ιδανικά και παραδόσεις, θα ήταν πιο αποτελεσματικό οι αντι-αντιευρωπαϊστές να πρόσφεραν στους ψηφοφόρους κάποιον πειστικό λόγο σχετικό με την υλική πραγματικότητα που αυτοί βιώνουν, κάποιο θετικό και συγκεκριμένο επιχείρημα υπέρ της «υπαρκτής Ευρώπης».
Εάν βέβαια υπάρχει τέτοιο επιχείρημα.
https://nomadicuniversality.wordpress.com/2015/07/10/%CE%BF-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%89%CF%80%CE%B1%CF%8A%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CF%86%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%BC%CE%B1-%CF%84/