Αν η Ελλάδα ήταν Ουκρανία θα την είχαν σώσει
Αν η Ελλάδα ήταν τράπεζα, λέει μια από τις γνωστές ρήσεις της εποχής των μνημονίων, θα την είχαν σώσει εκατό φορές. Ύστερα όμως από την απόφαση του ΔΝΤ να ρίξει το βάρος του για την οικονομική διάσωση της Ουκρανίας η φράση θα μπορούσε να πάρει και τη μορφή: Εάν η Ελλάδα ήταν Ουκρανία θα την είχαν σώσει εδώ και χρόνια.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προσέφερε απλόχερα την πρώτη δόση των πέντε δισεκατομμυρίων δολαρίων από το τετραετές πακέτο των 17,5 δις δολαρίων που έχει υποσχεθεί. Παράλληλα όμως το Κίεβο επιδιώκει κούρεμα 23 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο δημόσιο χρέος του. Ελάχιστοι σοβαροί επενδυτές θα συζητούσαν το ενδεχόμενο να προσφέρουν και την παραμικρή βοήθεια σε μια χώρα που φιγουράρει στην 142η θέση της παγκόσμιας κατάταξης διαφθοράς, μαζί με δικτατορικά καθεστώτα της υποσαχάριας Αφρικής. Σε παλαιότερες εποχές επίσης η ΕΕ θα συζητούσε ακόμη και το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων και μόνο για το γεγονός ότι ο κρατικός μηχανισμός στελεχώνεται από δηλωμένους ναζιστές. Η Ουκρανία όμως, παρά το γεγονός ότι δεν θα αποφύγει και αυτή ένα μνημόνιο, που θα πλήξει αποκλειστικά τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα, μπορεί να είναι σίγουρη ότι θα λαμβάνει στην ώρα τους όλες τις δόσεις των δανείων και τη ρευστότητα που χρειάζεται για τη λειτουργία του τραπεζικού της συστήματος.
Σε αντίθεση με τις περισσότερες «διασώσεις» που πραγματοποιεί το ΔΝΤ τα τελευταία χρόνια – και ειδικά μετά τις αρχές της δεκαετίας του 70, όταν το ταμείο έλαβε τον τίτλο του «οικονομικού δολοφόνου» που αναλαμβάνει το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας των υπερχρεωμένων χωρών – τα ανταλλάγματα που έδωσε το Κίεβο για την προνομιακή μεταχείριση ήταν πρωτίστως πολιτικά και δευτερευόντως οικονομικά. Σχεδόν ταυτόχρονα με την ανακοίνωση του νέου δανείου έγινε γνωστός και ο διορισμός του πρώην προέδρου της Γεωργίας Μιχαήλ Σαακασβίλι ως κυβερνήτη της στρατηγικής σημασίας ουκρανικής επαρχίας της Οδησσού. Πριν από μερικά χρόνια η ανάθεση μια τόσο σημαντικής θέσης σε έναν ξένο υπήκοο, ο οποίος δεν έχει στοιχειώδεις γνώσεις για την περιοχή, θα ακουγόταν σαν κακό ανέκδοτο. Μέσα σε διάστημα λίγων εβδομάδων όμως ο πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο, όχι μόνο προσέφερε την ουκρανική υπηκοότητα σε έναν Γεωργιανό αλλά τον παρουσίασε σαν τον απόλυτο μαχητή της διαφθοράς – παραλείποντας να σημειώσει ότι στη Γεωργία εκκρεμούν εντάλματα σύλληψης με την κατηγορία της κατάχρησης εξουσίας.
Η επιλογή του Σαακασβίλι για τη συγκεκριμένη θέση φέρει ιδιαίτερο συμβολικό αλλά και πρακτικό χαρακτήρα για τις σχέσεις της Ουκρανίας με τη Ρωσία για δυο λόγους: Σε ηθικό επίπεδο συμβολίζει τη φρικιαστική σφαγή τουλάχιστον 40 ανθρώπων τους οποίους έκαψαν ζωντανούς οι ναζιστικές δυνάμεις που στηρίζουν την κυβέρνηση του Κιέβου. Σε γεωστρατηγικό επίπεδο η Οδησσός φιλοξενεί το σημαντικότερο λιμάνι της Ουκρανίας κοντά στην Υπερδνειστερία, μια αποσχισθείσα περιοχή της Μολδαβίας όπου εδρεύουν ρωσικά στρατεύματα. Μόλις πριν από ένα μήνα μάλιστα το ουκρανικό κοινοβούλιο ψήφισε τον τερματισμό στρατιωτικής συμφωνίας που επέτρεπε τον ανεφοδιασμό των ρωσικών δυνάμεων μέσω ουκρανικού εδάφους.
Καθώς η ένταση κλιμακώνεται στην περιοχή, η Ουάσινγκτον γνωρίζει πολύ καλά ότι ο Σαακασβίλι δεν θα έχει κανένα πρόβλημα – εάν λάβει σχετικές οδηγίες – να προκαλέσει ακόμη και θερμό επεισόδιο με τη Ρωσία. Το γεγονός ότι το έκανε ακόμη και εις βάρος της χώρας του, με καταστροφικές συνέπειες για τη Γεωργία (όταν μάλιστα σύμβουλός του ήταν ο στενός συνεργάτης του Γ. Παπανδρέου, Άλεξ Ρόντος) τον καθιστά την καταλληλότερη επιλογή για όποιον θα ήθελε να πυροδοτήσει έναν πόλεμο στην περιοχή.
Δεν θα ήταν ίσως υπερβολή να σημειώσει κάποιος ότι για πρώτη φορά το ΔΝΤ αγόρασε τόσο απροκάλυπτα μια κρίσιμη κρατική θέση για να την προσφέρει όχι σε ένα στέλεχός της αλλά στον πρώην ηγέτη μιας άλλης χώρας. Εκτός όμως από τέτοιου είδους πολιτικές κινήσεις η οικονομική βοήθεια του ΔΝΤ έχει ως στόχο να ενισχύσει τις ομάδες των Ουκρανών ολιγαρχών που συνεργάστηκαν για την ανατροπή της κυβέρνησης Γιανουκόβιτς και την τελική επικράτηση του Αρσένι Γιατσενιούν – του ανθρώπου δηλαδή που είχε χρίσει ως νέο ηγέτη της Ουκρανίας το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Όπως εξηγούσε πριν από μερικούς μήνες ο Αμερικανός καθηγητής οικονομικών, Μάικλ Χάντσον, «η υπόσχεση που έχει δοθεί στους 10 ή 12 κλεπτοκράτες που ελέγχουν την Ουκρανία, είναι να τους κάνουν ακόμη πλουσιότερους μεταβιβάζοντάς τους τα χρήματα του ΔΝΤ μέσω των δημοσίων ταμείων». Και σε αυτή την περίπτωση πρόκειται για μια τεράστια αναδιανομή εισοδήματος αφού τα χρήματα, που θα παρουσιαστούν μεταξύ άλλων και ως κεφάλαια για τη διάσωση ουκρανικών τραπεζών που ανήκουν στους ολιγάρχες, θα εγγραφούν ως χρέος για το λαό της Ουκρανίας.
Μεγάλο τμήμα των χρημάτων όμως θα κατευθυνθεί και σε στρατιωτικές δαπάνες γεγονός που από τη μια θα επιτρέψει στην Ουάσινγκτον να κλιμακώσει, μέσω Ουκρανίας, την επιθετικότητά της εναντίον της Ρωσίας και από την άλλη θα ενισχύσει την αμερικανική πολεμική βιομηχανία που θα προσφέρει το μεγαλύτερο τμήμα του εξοπλισμού.
Υπό αυτή την οπτική κάθε πακέτο του ΔΝΤ προς την Ουκρανία αποτελεί ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο πακέτο Μάρσαλ, με την έννοια ότι μέσω αυτού καθορίζεται η δομή του πολιτικού σκηνικού ενώ ένα μεγάλο τμήμα των χρημάτων επιστρέφει στον δωρητή – στην περίπτωση του σχεδίου Μάρσαλ κατέληγε σε αμερικανικές κατασκευαστικές εταιρείες και τώρα στην πολεμική βιομηχανία των ΗΠΑ.
Όπως συνέβη και στο παρελθόν και με την περίπτωση της Τουρκίας και άλλων χωρών που κατείχαν κρίσιμη γεωστρατηγική θέση για τα αμερικανικά συμφέροντα, το ΔΝΤ θα συνεχίσει να προσφέρει αδιαμαρτύρητα τη βοήθεια του ακόμη και αν η Ουκρανία δεν πετύχει κανέναν από τους στόχους που της έχουν τεθεί.
Άρης Χατζηστεφάνου
ΕΠΙΚΑΙΡΑ Ιούνιος 2015