Για την αναγέννηση ενός εργατικού-
κοινωνικού κινήματος βάσης και
χειραφέτησης
Η “κατάσταση παρανομίας” στην οποία έχουν περιέλθει εργατικοί αγώνες και κοινωνικοί χώροι αντίστασης δεν αφορά μόνο την άμεση αυταρχική επίθεση του κράτους εναντίον τους, αλλά και τη διαμόρφωση μιας ευρύτατης γκρίζας ζώνης δικαιωμάτων όπου η μισθωτή εργασία παύει να έχει οποιαδήποτε προστασία – ένα “καθεστώς εξαίρεσης” που περιλαμβάνει πια μεγάλο μέρος της εργασίας.
Έχει τελειώσει, έτσι, η παλιά εποχή ενός εργατικού κινήματος βασισμένου στη διαπραγμάτευση της τιμής της εργατικής δύναμης, αναγνωρισμένου και ενσωματωμένου ως θεσμικού παράγοντα για την ομαλή αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης και εν τέλει του ίδιου του καπιταλισμού.
Έχει τελειώσει, έτσι, η παλιά εποχή ενός εργατικού κινήματος βασισμένου στη διαπραγμάτευση της τιμής της εργατικής δύναμης, αναγνωρισμένου και ενσωματωμένου ως θεσμικού παράγοντα για την ομαλή αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης και εν τέλει του ίδιου του καπιταλισμού.
Ας το δούμε ως ιστορική πρόκληση και “ευκαιρία” για μια αναγέννηση του εργατικού κινήματος στη βάση της αυτοοργάνωσης, της άμεσης δημοκρατίας και του διαρκή μαχητικού ανταγωνισμού με το κεφάλαιο και το κράτος. “Ευκαιρία” απεξάρτησης από όλα όσα κρατούσαν το εργατικό κίνημα εξαρτημένο και εν τέλει υποταγμένο εντός της καθεστηκυίας τάξης, υπερβαίνοντας την απλή διαμαρτυρία, τις διεκδικήσεις και διαπραγματεύσεις, και δημιουργώντας τώρα το δικό μας κόσμο αλληλεγγύης και συνεργατικής δραστηριότητας.
Πώς μπορεί να υπάρξει αυτή η αναγέννηση σε νέες βάσεις (που κατά μια ιστορική ειρωνεία προσεγγίζουν τις βάσεις της γέννησης του εργατικού κινήματος):
Πώς μπορεί να υπάρξει αυτή η αναγέννηση σε νέες βάσεις (που κατά μια ιστορική ειρωνεία προσεγγίζουν τις βάσεις της γέννησης του εργατικού κινήματος):
- Αποδέσμευση από την καθεστωτική γραφειοκρατική δομή των ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, με συνελεύσεις βάσεις στους χώρους δουλειάς που αποφασίζουν οι ίδιες και συντονίζονται οριζόντια μεταξύ τους (πέρα από επαγγελματικούς και κλαδικούς συντεχνιακούς διαχωρισμούς και περιχαρακώσεις), με μαχητικούς άγριους αγώνες βάσης (αφού τώρα πια ακόμη και ο μισθός ή ο χρόνος εργασίας δεν μπορεί να είναι αντικείμενο θεσμικών διεκδικήσεων αλλά εξωθεσμικής δράσης), και με μάχη γύρω από ζητήματα, όπως η ριζική μείωση του χρόνου εργασίας με αύξηση μισθών, που αντιμετωπίζουν το θέμα της εργασίας από μια σκοπιά μείωσής της και αποδόμησης των εννοιών της παραγωγικότητας/αποδοτικότητας.
- Εργατικά κέντρα “νέου τύπου” που συγκεντρώνουν κατά πόλη σε κοινή δράση, αλλά και σε δομές αλληλεγγύης και δημιουργίας, άνεργους, ημιαπασχολούμενους, ευέλικτα εργαζόμενους, σταθερά εργαζόμενους, μετανάστες.
- “Κοινωνικοποίηση” του εργατικού κινήματος (πέρα από μια στενή και στρεβλή “ταξικότητα”, αλλά και από μια κομματική “πολιτικοποίηση” εκ των άνω) με πρόταγμα τα προβλήματα, τις ανάγκες, τη ζωή και τη χειραφέτηση της κοινωνίας, και όχι απλώς τα άμεσα στενά εργατικά συμφέροντα που καταλήγουν στο “δουλειά να είναι και ό,τι να ΄ναι” χωρίς να υπολογίζουν την κοινωνική χρησιμότητα και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις (βλ., για παράδειγμα, τη Χαλκιδική όπου το “άμεσο ταξικό συμφέρον” οδηγεί εργάτες να υποστηρίζουν μια καταστροφική για τις κοινότητες και το περιβάλλον επένδυση στο όνομα ότι δίνει δουλειά...).
- Ανάπτυξη άμεσων αδιαμεσολάβητων δεσμών με τις κοινότητες που περιβάλλουν την εργασία, ώστε να σπάνε οι διαχωρισμοί “παραγωγός-καταναλωτής”, “δημόσιος-ιδιωτικός υπάλληλος”, “εργαζόμενος-άνεργος” κ.λπ.
Στη βάση αυτή, η αυτοδιαχείριση, οι κολλεκτίβες εργασίας, η συνεργατική παραγωγή, μπορεί να αποτελέσει τον κρίκο γι' αυτήν την αναγέννηση, εξασφαλίζοντας την επιβίωση για ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας με τρόπους που απεξαρτούν την εργασία και την κοινωνία από το κεφάλαιο και το κράτος.
Και ταυτόχρονα αλλάζουν και την ίδια τη μορφή και το περιεχόμενο του εργατικού κινήματος, στρέφοντάς το από τη διεκδίκηση (έστω και μαχητική) που κατοχυρώνει τη θέση μας ως “εργάτες” (σε μια θέση όμως πάντα υποτελή) προς τη στήριξή μας στις δικές μας δυνάμεις και στη δημιουργία των “κοινών” στα οποία μπορεί να βασιστεί μια ελεύθερη από κέρδος, εκμετάλλευση, ιεραρχία και κυριαρχία, ζωή της κοινωνίας.
Δεν πρόκειται φυσικά για “μαγικό ραβδί” που μετασχηματίζει σε μια στιγμή εμάς και τον κόσμο. Πρόκειται για μάχη (χωρίς εξασφαλισμένο το αποτέλεσμα), για κοινωνικό-ταξικό διακύβευμα, γύρω από το άμεσο ερώτημα: ποιος θα εξασφαλίσει την επιβίωση, την αναπαραγωγή και το μέλλον της κοινωνίας; Ένας ολοκληρωτικός καπιταλισμός που θα επανεκκινήσει τη συσσώρευση πάνω στη βάση μιας σύγχρονης δουλείας (η “ανάπτυξη” που μας τάζουν...), ή ένα αναγεννημένο κοινωνικό-εργατικό κίνημα που παίρνει τη ζωή στα χέρια του, στη βάση της αλληλεγγύης, της συνεργασίας και της ισότιμης πρόσβασης στα “κοινά”;
Κάποιοι λένε ότι το να πάρουν οι εργάτες στα χέρια τους τα εργοστάσια (όπως κάνουν εδώ και τώρα στη ΒΙΟΜΕ), είναι μετατροπή των εργατών σε καπιταλιστές. Προφανώς γι΄ αυτούς “ταξικότητα” σημαίνει να παραμένεις δούλος! Δεν μας λένε, όμως, ξέρουν πολλούς καπιταλιστές να δουλεύουν, καταρχήν, οι ίδιοι, να δουλεύουν χωρίς κέρδος, χωρίς διεύθυνση, χωρίς ιεραρχία, με ανώτερο όργανο τη γενική συνέλευση των εργατών, με διανομή μέρους του όποιου “πλεονάσματος” για την ενίσχυση ανάλογων αυτοοργανωμένων εγχειρημάτων και κοινωνικών σκοπών;
Κάποιοι άλλοι λένε ότι στην καλύτερη περίπτωση πρόκειται για “νησίδες” που δεν μπορούν να αλλάξουν τη συνολική κατάσταση. Μα “νησίδα” είναι κι ο κάθε μεμονωμένος αγώνας, αλλά δεν λένε (και σωστά) να μη δοθεί! Η διαφορά, που δεν μας λένε όμως, είναι ότι η μια “νησίδα” διεκδικεί μια καλύτερη θέση εντός του καπιταλισμού, ενώ η “νησίδα” της αυτοδιαχείρισης τουλάχιστον επιχειρεί μια ρωγμή στο καθεστώς της εκμετάλλευσης και του κέρδους. Βάζει στην πράξη αξίες και πρακτικές που διαπνέονται από τις αρχές μιας άλλης χειραφετημένης οργάνωσης της κοινωνίας.
Κάποιοι άλλοι, ακόμη, λένε ότι αυτά τα εγχειρήματα βολεύουν μια χαρά τον καπιταλισμό, γιατί διαχειρίζεται με τη βοήθειά τους την ανεργία και τις κοινωνικές ανάγκες χωρίς να του κοστίζει τίποτα. Προφανώς γι' αυτούς το να αυτοεκπαιδευόμαστε σε σχέσεις ισότιμης συνεργασίας, χωρίς αφεντικά και κρατική πατρωνία, συνάδει με το πνεύμα του καπιταλισμού, ενώ το να στεκόμαστε σαν ζητιάνοι στις ουρές του ΟΑΕΔ ατσαλώνει γνήσιες ταξικές αντικαπιταλιστικές συνειδήσεις...
Ας σοβαρευτούμε. Οι κριτικές αυτές δεν αφορούν τα πραγματικά ερωτήματα και επίδικα της αυτοδιαχείρισης, αλλά το φόβο αυτών που νιώθουν ότι με τέτοια εγχειρήματα δεν γίνονται μόνο το κεφάλαιο και το κράτος περιττά, αλλά γίνονται περιττοί και οι ίδιοι ως “καθοδηγητές του ταξικού εργατικού κινήματος”...
Τα πραγματικά ζητήματα, στη θεωρητική και πρακτική αντιμετώπιση των οποίων πρέπει όλοι μας να συμβάλουμε, αφορούν το πώς θα σπάσουν τα εγχειρήματα αυτά τον κλοιό της αγοράς (από την οποία πιέζονται με όρους αποδοτικότητας και ανταγωνιστικότητας), πώς θα πολλαπλασιάζονται και γενικεύονται πατώντας στην εμπειρία και την αλληλοστήριξη, και πώς θα διασυνδεθούν μεταξύ τους, οριζόντια και αδιαμεσολάβητα από κρατικούς, κομματικούς και αγοραίους θεσμούς (που έχουν πέσει πάνω τους σαν τα “κοράκια” για να τα ενσωματώσουν εν τη γενέσει), ώστε να συγκροτούν έναν πιο συνεκτικό και κοινωνικά αποτελεσματικό υπαρκτό καινούργιο κόσμο όπου η χειραφέτηση και η αυτονομία από ιδεολογικό πρόταγμα γίνονται κοινή εμπειρία, κοινωνική ανάγκη και καθημερινή πράξη.
Τοποθέτηση της συλλογικότητας της εργατικής εφημερίδας Δράση στην εκδήλωση σωματείων και εργατικών συλλογικοτήτων που έγινε στην ΑΣΟΕΕ, στις 26/4, με θέμα: “Εργατικοί αγώνες και κοινωνικοί χώροι αντίστασης σε κατάσταση παρανομίας; Πώς οργανώνουμε και συνδέουμε σήμερα τους αγώνες μας ενάντια στην εργοδοτική και κρατική τρομοκρατία;”