Από τους Βοργίες στους… Μητσοτάκηδες
04/05/2015
Οι πολιτικές δυναστείες είναι παλιές όσο και η Ιστορία της πολιτικής. Από τον οίκο των Βοργία όμως μέχρι την οικογένεια Μπους, κανένα μέλος μιας τέτοιας οικογένειας δεν είχε το θράσος να κατηγορήσει τους αντιπάλους του για… νεποτισμό.
Το ημερολόγιο γράφει 1455 και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ζει το δικό της «τέλος της Ιστορίας», καθώς ηπτώση της Κωνσταντινούπολης την καθιστά αδιαμφισβήτητο κυρίαρχο του χριστιανικού κόσμου.
Δύο χρόνια αργότερα αναλαμβάνει την παπική έδρα ο λεγόμενος Πάπας Κάλλιστος Γ’, ο οποίος τύχαινε να είναι και πατριάρχης του οίκου των Βοργία. Το βασικό του πρόβλημα ήταν ότι το χέρι του θεού καθυστέρησε να τον «τοποθετήσει» επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και έτσι το Βατικανό βρέθηκε, σε μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές της Ιστορίας του, να διοικείται από έναν ετοιμοθάνατο 80χρονο.
Προκειμένου να εξασφαλίσει ότι η έδρα θα διατηρηθεί στον οίκο των Βοργία, ο Κάλλιστος ακολούθησε την παράδοση της εποχής και διόρισε δύο ανιψιούς του καρδινάλιους -γνωρίζοντας ότι έτσι τους ανοίγει τον δρόμο και για το αξίωμα του Πάπα.
Το κόλπο έπιασε και έτσι η οικογένεια κατάφερε να τοποθετήσει στην κορυφή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και τον Πάπα Αλέξανδρο Στ’, ο οποίος θα μείνει στην Ιστορία ως ένας από τους πλέον διεφθαρμένους ποντίφικες.
Η επιλογή των ανιψιών, αντί των υιών, των αξιωματούχων της Εκκλησίας έχει πολύ συγκεκριμένη εξήγηση. Καθώς αρκετοί ιερείς έδιναν όρκους αγνότητας, δεν είχαν (νόμιμα) τέκνα τα οποία θα μπορούσαν να αναλάβουν τη διαδοχή τους. Τα ανίψια λοιπόν ήταν ο μοναδικός τρόπος να διατηρηθεί η εξουσία στην οικογένεια.
Οι Ιταλοί περιέγραφαν αυτήν την κατάσταση με τον όρο nepotismo –προέρχεται από το λατινικό nepos, που σημαίνει ανιψιός και θεωρείται συγγενές με το σανσκριτικό napat (nápāt), το αρχαίο ελληνικό ἀνεψιός και το παλαιοαγγλικό nefa. Και έτσι καταλήξαμε σήμερα να χρησιμοποιούμε τον όρο νεποτισμό για να περιγράφουμε την οικογενειοκρατία.
Θεωρητικά, όταν ο καπιταλισμός άρχισε να κάνει τα πρώτα του βήματα, ο νεποτισμός απειλήθηκε. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Πάπας Ιννοκέντιος XII κατάργησε το δικαίωμα ανάδειξης των ανιψιών σε καρδινάλιους με την παπική βούλα Romanum decet pontificem του 1692.
Στη συντριπτική πλειονότητά τους όμως οι Πάπες που ακολούθησαν απλώς αγνόησαν τη συγκεκριμένη εντολή. Ο νεποτισμός απέδειξε ότι μπορεί να διαπεράσει τον χρόνο αλλά και τα οικονομικά συστήματα και να φτάσει αλώβητος μέχρι τις ημέρες μας.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ορισμένα από τα πλέον κραυγαλέα παραδείγματα οικογενειοκρατίας παρατηρούνται ακόμη και σήμερα στην καρδιά του σύγχρονου καπιταλισμού, δηλαδή στις ΗΠΑ.
Οταν το 2008 η Χίλαρι Κλίντον διεκδικούσε και πάλι το χρίσμα των Δημοκρατικών για την προεδρία, οι New York Times υπολόγισαν ότι ένα στα τρία παιδιά στις ΗΠΑ (δηλαδή πάνω από 100 εκατομμύρια άνθρωποι) γεννήθηκαν ενώ στην προεδρία βρισκόταν κάποιο μέλος των οικογενειών Μπους και Κλίντον.
Συγκεκριμένα, συνυπολογίζοντας τη θητεία του Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου ως αντιπροέδρου, οι δύο οικογένειες βρίσκονταν εντός του Λευκού Οίκου για 28 χρόνια. Εάν μάλιστα η Κλίντον κερδίσει τις εκλογές του 2016 θα φτάσουμε αισίως τα 32 χρόνια –και με δεδομένο ότι η «μόδα» θέλει όλους τους προέδρους των τελευταίων δεκαετιών να κάνουν δύο θητείες, πάμε στα 36 χρόνια.
Με δεδομένο ότι μεταξύ των φαβορί για το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών εμφανίζεται και ο Τζεμπ Μπους (αδερφός του πρώην προέδρου Τζορτζ Μπους και γιος του… πρώην προέδρου Τζορτζ Μπους) η Αμερική μπορεί να ζήσει ένα καφκικό σενάριο όπου δύο οικογένειες ελέγχουν τη χώρα για τουλάχιστον μισό αιώνα.
Οι ΗΠΑ των «ίσων ευκαιριών» και της απόλυτης «ταξικής κινητικότητας» μας έχουν δώσει δεκάδες ακόμη παραδείγματα ακραίου νεποτισμού. Η οικογένεια των Ρούσβελτ, που έφτασε στην Αμερική το 1649, έδωσε δύο προέδρους, μια πρώτη κυρία και αρκετούς πολιτικούς και επιχειρηματίες.
Είναι μάλιστα η πρώτη οικογένεια πολιτικών που από τα μέσα του 18ου αιώνα χωρίστηκε ανάμεσα στους λεγόμενους «Ρούσβελτ του Χάιντ Παρκ», που στη συνέχεια στήριξαν το Δημοκρατικό Κόμμα, και τους «Ρούσβελτ του Οϊστερ Μπέι» που από τα μέσα του 19ου αιώνα βρέθηκαν στην παράταξη των Ρεπουμπλικανών.
Περισσότερο συγκροτημένη στις πολιτικές της πεποιθήσεις αποδείχτηκε η οικογένεια των Κένεντι, η οποία ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα τάχθηκε στο πλευρό των Δημοκρατικών. Οι Κένεντι έδωσαν έναν πρόεδρο και δύο γερουσιαστές, ορισμένους δημάρχους και λοιπούς τοπικούς άρχοντες, μερικούς πρεσβευτές και δεκάδες εισοδηματίες που φιγουράριζαν στις λίστες τους διεθνούς τζετ σετ.
Λιγότερο γνωστή αλλά εξίσου ισχυρή ήταν και η οικογένεια των Ταφτ, η οποία εκτός από τον 27ο πρόεδρο των ΗΠΑ προσέφερε στη χώρα έναν πρεσβευτή, έναν υπουργό Πολέμου (το 1876) και έναν υφυπουργό.
Οι συγκεκριμένες μορφές οικογενειοκρατίας δεν μπορούν φυσικά να συγκριθούν με απλές περιπτώσεις συνεργασίας των μελών μιας οικογένειας (που σε αρκετές περιπτώσεις ήταν συνεργάτες και πριν από την ανάληψη συγκεκριμένων αξιωμάτων).
Ο νεποτισμός με όλη τη σημασία της λέξης αφορά συνήθως τα μεγάλα πολιτικά τζάκια που εξουσιάζουν, άμεσα η έμμεσα, ένα λαό στο πέρασμα των δεκαετιών και των αιώνων. Και τα μέλη αυτών των οικογενειών έχουν τουλάχιστον την αξιοπρέπεια να μην κατηγορούν άλλους για οικογενειοκρατία.
► Δείτε:
«Οι Βοργίες»
Η τηλεοπτική σειρά με τον Τζέρεμι Αϊρονς. Ενδιαφέρουσα σκηνοθετική ματιά, αλλά με δεκάδες (εάν όχι εκατοντάδες) ιστορικές ανακρίβειες.
► Διαβάστε:
«In praise of Nepotism» (εκδόσεις Doubleday)
Ισως το μοναδικό βιβλίο στην ιστορία που εξυμνεί τα προτερήματα της οικογενειοκρατίας, γραμμένο από τον φιλελεύθερο συγγραφέα Ανταμ Μπέλοου… γιο του νομπελίστα συγγραφέα Σάουλ Μπέλοου.
Άρης Χατζηστεφάνου για την Εφημερίδα των Συντακτών 02/05/2015
http://info-war.gr/2015/05/%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-%CE%B2%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-%CE%BC%CE%B7%CF%84%CF%83%CE%BF%CF%84%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CE%B4%CE%B5%CF%82/