«Τιμπουκτού»: Μια κραυγή αγωνίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα
TVXS Cinema
Γιώργος Ρούσσος
Μετά το «Bamako» του 2006, ο αξιόλογος δημιουργός από την Μαυριτανία, Αμπντεραμάν Σισακό, επιστρέφει με την τέταρτη μεγάλους μήκους ταινία του, το: «Τιμπουκτού» (Timbuktu). Πρόκειται για ένα συγκινητικό και σε σημεία λυρικό επίτευγμα, το οποίο τοποθετείται στις πρώτες ημέρες της κατάληψης του Τιμπουκτού από φανατικούς τζιχαντιστές το 2012. Βασιζόμενο σε αληθινά γεγονότα, το φιλμ είναι ένα υπόκωφο και αιχμηρό δράμα για τις καθημερινές πιέσεις και αντιστάσεις των ανθρώπων, των οποίων η καθημερινότητα διαταράσσεται βίαια σε μια πόλη υπό κατάληψη ξένων φονταμενταλιστών. Μία κριτική ματιά απέναντι στον τρόμο κάθε απολυταρχικού και θρησκόληπτου καθεστώτος. Μία σπαρακτική κραυγή αγωνίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα…
Ο χρόνος στο Τιμπουκτού άρχισε να κυλά αντίστροφα. Οι δρόμοι έρημοι, οι πόρτες κλειστές. Οι γυναίκες κρύβονται σκιές και το σκοτάδι έχει πλέον τυλίξει όλα όσα έδιναν κάποτε χρώμα σ’ αυτή την εξωτική πόλη του Μάλι. Τέλος η μουσική, τέλος το παιχνίδι, τέλος η ελευθερία: η αρχή του σκοταδισμού, καθώς όλα απαγορεύονται. Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός είναι πλέον η νέα τάξη πραγμάτων που σκορπά τον τρόμο στην περιοχή.
Μακριά από τη ζωή της πόλης, ο Κιντάν με τη γυναίκα του Σατίμα, την κόρη του Τόγια και τον μικρό Ισάν, απολαμβάνουν μια ήρεμη ζωή. Ένα περιστατικό όμως θα ωθήσει τον Κιντάν να αφαιρέσει κατά λάθος μια ανθρώπινη ζωή. Αυτό θα τον φέρει αντιμέτωπο με την καινούρια δικαιοσύνη. Η ιστορία του Κιντάν δεν είναι η μοναδική, παράλληλες πράξεις συνθέτουν μ’ έναν ωμό ρεαλισμό την ματωμένη ιστορία μιας ολόκληρης χώρας.
«Στις 29 Ιουλίου του 2012 στην Αγκελχόκ, μία μικρή πόλη στο βόρειο Μάλι, που στο μεγαλύτερο μέρος της ήταν υπό κατοχή από ξένους, συνέβη ένα φριχτό έγκλημα στο οποίο τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης έκαναν τα στραβά μάτια. Ένα αντρόγυνο στα τριάντα του, ευλογημένο με δύο παιδιά, λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου. Το έγκλημα τους: δεν ήταν παντρεμένοι. Το βίντεο της δολοφονίας τους, που ανέβασαν στο ίντερνετ οι δράστες, είναι αποκρουστικό. Η γυναίκα πεθαίνει χτυπημένη από την πρώτη πέτρα, καθώς ο άντρας βγάζει μια κραυγή αγωνίας. Μετά σιωπή. Η Αγκελχόκ δεν είναι Δαμασκός ούτε Τεχεράνη. Έτσι τίποτα δεν λέγεται για όλα αυτά που συμβαίνουν. Αυτά που γράφω είναι ανυπόφορα, το ξέρω. Σε καμία περίπτωση δεν προσπαθώ να σοκάρω για να προωθήσω μία ταινία. Δεν μπορώ να πω ότι δεν γνώριζα, και τώρα που γνωρίζω, πρέπει να καταθέσω ελπίζοντας ότι ποτέ κανένα παιδί δεν θα χρειαστεί να μάθει ότι οι γονείς του πέθαναν γιατί αγαπούσαν ο ένας τον άλλο.» – Αμπντεραμάν Σισακό
Μετά την κατάληψη του βόρειου Μάλι από τζιχαντιστές, ένας περήφανος Τουαρέγκ οδηγείται σε μια μοιραία σύγκρουση με τους φονταμενταλιστές κατακτητές της πόλης του Τιμπουκτού. Το νέο φιλμ του σπουδαίου Αφρικανού δημιουργού, Αμπντεραχμάν Σισσακό, είναιένα να λυρικό, ποιητικό και υπόκωφο δράμα. Ένας ύμνος στην ελευθερία έκφρασης και βούλησης, μία προσπάθεια να ειπωθούν γεγονότα που μοιραία έχουν μείνει σιωπηλά στο περιθωρίο…
Το «Τιμπουκτού», αποτελεί την τέταρτη μεγάλου μήκους ταινία του Αμπντεραμάν Σισακό, ο οποίος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Δεν περίμενα ότι μετά την ταινία μου για το Μπαμακό θα πήγαινα στο Τιμπουκτού. Ονόμασα τις ταινίες μου Μπαμακό την πρώτη και Τιμπουκτού την τωρινή, γιατί ήταν για μένα ένας τρόπος να τραβήξω την προσοχή του κόσμου σε αυτή την περιοχή του πλανήτη.»
Η ταινία δεν καταγγέλλει μανιχαϊστικά τον τρόπο που χειρίζονται την εξουσία οι φονταμενταλιστές της Τζιχάντ. Αντιθέτως, κάνοντας το φιλμ πιο ρεαλιστικό ο σκηνοθέτης αποκαλύπτει πολλές φορές το ανθρώπινο πρόσωπό τους, δείχνοντας ότι και αυτοί είναι άνθρωποι με αδυναμίες. Από την άλλη πλευρά όμως δεν διστάζει να καταδικάσει τον φανατισμό που οδηγεί μια ολόκληρη χώρα στο χάος και στον σκοταδισμό.
Στο «Τιμπουκτού», παρακολουθούμε την ιστορία ενός ζευγαριού βοσκών Τουαρέγκ, που έρχονται αντιμέτωποι με τον ισλαμικό νόμο και το πώς αυτός εφαρμόζεται με τρόπο αυθαίρετο και σκληρό. Ο σκηνοθέτης καταγράφει τον παραλογισμό, αλλά και το δράμα απλών ανθρώπων, θέλοντας να στείλει ένα μήνυμα ειρήνης και συναδέλφωσης, πέρα από ιδεολογίες, θρησκείες και φανατισμούς. Μία σπαρακτική κραυγή αγωνίας που θέτει στον επίκεντρο την ελευθερία του ατόμου και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
«Συχνά, ολόκληρες πόλεις βρίσκονται σε καθεστώς ομηρείας, ολόκληροι πολιτισμοί. Αυτό είναι το ίδιο επικίνδυνο, ακόμη περισσότερο επικίνδυνο, από όταν κρατούνται όμηροι ένας ή δύο άνθρωποι. Αυτό είναι πραγματικά ανυπόφορο για μένα ως δημιουργό, δηλαδή το κακό που κάνουν αυτοί οι άνθρωποι με τις πράξεις τους στη θρησκεία μας. Το έχω βιώσει και έχω υποφέρει πολύ από τις πράξεις τους. Θέλω λοιπόν να αποκαλύψω όλο αυτό το κακό και να δείξω με λεπτομέρεια τι ακριβώς συμβαίνει.» – Αμπντεραμάν Σισακό
Το «Τιμπουκτού» (Timbuktu) του Αμπντεραμάν Σισακό, αποτέλεσε μία από τις πέντε ταινίες που διεκδίκησαν το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, σηματοδοτώντας παράλληλα την πρώτη φορά που η Μαυριτανία εκπροσωπείται στη τελετή απονομής των Βραβείων της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Ο σκηνοθέτης αναφέρει σχετικά:
«Με το που έμαθα για την υποψηφιότητα, με συνεπήρε ένα απερίγραπτο συναίσθημα… Είναι η αναγνώριση μιας δουλειάς που έγινε με πάθος και δέσμευσηστους άντρες και τις γυναίκες από διαφορετικές χώρες, που είναι ενωμένοι στην υπεράσπιση των παγκόσμιων αξιών της αγάπης, της ειρήνης και της δικαιοσύνης.»
Το φιλμ, πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα του πέρσι τον Μάιο στο 67ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών, όπου και απέσπασε τοΒραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής, καθώς και το Βραβείο François Chalais. Ένα υπόκωφο δράμα χωρίς περιστροφές, που ενθουσίασε κοινό και κριτικούς στο Φεστιβάλ, με την απλή και όμως τόσο πλούσια σε αφήγηση και εικόνες προσέγγιση μιας κατάστασης ομηρίας. Η ταινία του πολύπλευρου Μαυριτανού καλλιτέχνη έκλεψε τις εντυπώσεις κατά τη διάρκεια της προβολής του στις Κάννες, όπου το φιλμ συμμετέχει στο διαγωνιστικό πρόγραμμα.
Η ταινία σκιαγραφεί με ρεαλισμό την καθημερινή ζωή στην περιοχή του Τιμπουκτού, στα βόρεια του Μάλι, αλλά και την γενικότερη φανατική προσκόλληση στη θρησκεία που επικρατεί, καθώς τον έλεγχο έχουν οι φονταμενταλιστές της Τζιχάντ. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι Γάλλοι αγάπησαν τόσο πολύ το εν λόγω φιλμ που πριν από λίγες ημέρες στην τελετή των βραβείων Σεζάρ, τίμησαν το «Τιμπουκτού» με επτά (7) Βραβεία, μεταξύ των οποίων Καλύτερης Ταινίας, Καλύτερης Σκηνοθεσίας, Καλύτερου Σεναρίου και Καλύτερης Φωτογραφίας. Ενώ στο επερχόμενο 68ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών, ο Αμπντεραμάν Σισακό θα είναι ο πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής στο τμήμα: “Cinéfondation and Short Films”.
Ο Μαυριτανός σκηνοθέτης, κάθε άλλο παρά άγνωστος είναι βέβαια και στους Έλληνες θεατές, όντας ένας από τους αγαπημένους δημιουργούς του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και δικαίως. Το 2006, το 47 Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης είχε παρουσιάσει ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα στον Αμπντεραμάν Σισακό, προβάλλοντας μεταξύ άλλων, τις τρεις πρώτες μεγάλου μήκους ταινίες του:
Η Ζωή Πάνω στη Γη – Life on Earth (1998)
Περιµένοντας την Ευτυχία – Waiting for Happiness (2002)
Μπαµακό – Bamako (2006)
Αλλά και πέρσι τον Νοέμβριο στο 55ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τη νέα δημιουργία του Αμπντεραμάν Σισακό: «Τιμπουκτού» (Timbuktu). Η ταινία πραγματοποίησε την ελληνική της πρεμιέρα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, συμμετέχοντας στις Ειδικές Προβολές της διοργάνωσης. Από την Πέμπτη 5 Μαρτίου, το «Τιμπουκτού» προβάλλεται στις Κινηματογραφικές Αίθουσες σε διανομή της Weird Wave.