Διχασμού εγκώμιον![]()
Τα τελευταία χρόνια, ακούμε συχνά «μην προκαλείτε διχασμό», «αν διχαστούμε θα μας έρθουν συμφορές» κι άλλα τέτοια. Τα αντιλαμβάνομαι σαν μια εξέλιξη της ιδέας του «ήπιου πολιτικού κλίματος», ενός δόγματος που διετύπωσε καταρχήν ο Γ. Ράλλης.
Σύμφωνα μ’ αυτή την προτροπή, μόνο η ήρεμη σκέψη, η «κοινή λογική»,ακόμα κι «ορθολογισμός» για κάποιους, μπορούν να μας οδηγήσουν στην κοινωνία που θέλουμε. Μπορούμε να διατυπώνουμε τις διαφορετικές μας απόψεις, αλλά πρέπει να σεβόμαστε την άποψη του άλλου – αδιακρίτως του παρελθόντος ή και του παρόντος του «άλλου».Όλοι έχουν μια θέση κάτω από τον ήλιο της Ελλάδας και, γιατί να μαλώνουμε τέλος πάντων; Η επικράτηση «της λογικής»είναι αναγκαία, αλλιώς ακολουθεί η «καταστροφή». Να, δε βλέπετε πού καταλήξαμε, επειδή επί τόσες δεκαετίες επιτρέψαμε την «ιδεολογική κυριαρχία της Αριστεράς»; Ενώ όλος ο κόσμος έτρεχε μπροστά, εμείς βρεθήκαμε καθηλωμένοι στις «σοβιετικές» μας φαντασιώσεις.
Τέτοια είναι η επιχειρηματολογία που ξεδιπλώνεται: ακόμα κι αν – λόγω «της προσωπικής σου αμάθειας» – επιμένεις να έχεις άλλη άποψη από εμάς, πες το ψιθυριστά· μη φωνάζεις, μην χρησιμοποιείς βαρείς χαρακτηρισμούς, μη είσαι ακραίος τελικά. Ορίστε, ο Κουβέλης, ο Λυκούδης, ο Ανδρουλάκης, δεν είναι άραγε αριστεροί; Η Δαμανάκη, που βασανίστηκε κιόλας; Αλλά, όλοι αυτοί «σέβονται την Δημοκρατία» και μιλάνε «λογικά». Αυτοί είναι οι αριστεροί των οποίων τις απόψεις μπορούμε να σεβαστούμε.
Από την άλλη, όσοι δεν μιλάνε, όσοι επιλέγουν να κρύβουν τις απόψεις τους ή απλώς γυρνάνε την πλάτη στην πολιτική, είναι η «σιωπηλή πλειοψηφία». Η οποία, μπορεί να μη μιλά, αλλά οι υπερασπιστές του καπιταλισμού δεν έχουν κανένα πρόβλημα να την υιοθετήσουν και να της δανείσουν την φωνή τους: «εκφράζουμε την σιωπηλή πλειοψηφία» μας λένε συχνά.
Λοιπόν:
Καταρχήν, δεν θέλουμε όλοι την ίδια κοινωνία. Είμαστε και μερικοί «αντικοινωνικοί» ας πούμε. Άρα, δεν θέλουμε όλοι την ίδια Ελλάδα. Παλαιότερα, οι πρόγονοι της «κοινής λογικής», μας έστελναν στα ξερονήσια μέχρι «νάρθουμε στα σύγκαλά μας». Εκεί, όπως ξέρουμε, επιζούσαν όσοι επιζούσαν κι όπως επιζούσαν. Μετά, έγιναν μεγαλόψυχοι. Αφού πρώτα διασφάλισαν ότι οι ταγματασφαλίτες θα αποκατασταθούν, ότι η Δημοκρατία θα είναι ανάπηρη, ότι η χώρα θα είναι δέσμια ξένων δυνάμεων ως «Δημοκρατία», όπως ακριβώς ήταν κι ως εμφυλιοπολεμικό κράτος ή δικτατορία. Αλλά, καλούμαστε να τα ξεχάσουμε, γιατί είναι «περυσινά, ξινά σταφύλια». Τώρα, είμαστε όλοι πλέον Ευρωπαίοι.
Δεύτερον, δεν έχουμε όλοι την ίδια άποψη για το τι σημαίνει «επιχείρημα». Το επιχείρημα για «το αόρατο χέρι των αγορών», (και δεν φταίει ο έρμος ο Adam Smith…), έχει καταλάβει θέση θρησκευτικής πίστης για τους νεοφιλελεύθερους. Ένα πράγμα σαν τις «δυνάμεις της Φύσης», που τελικά «ισορροπούν». Όμως, ούτε έλλογες δυνάμεις της Φύσης υπάρχουν, ούτε και κάποια «διάθεση ισορροπίας» σ’ αυτήν. Το γεγονός ότι καταφέρνουμε να προσαρμοζόμαστε το αποκαλούμε «ισορροπία» αλλά αυτό, είναι δικό μας επίτευγμα – όχι της Φύσης. Και μάλιστα αποκαλούμε «πολιτισμό» τον διαρκή αγώνα ενάντια στις δυνάμεις της Φύσης, ενάντια δηλαδή στο άλογο. Άρα, επιχειρήματα που δεν έχουν καμιά λογική υπόσταση, δεν μπορούν να μπαίνουν ισότιμα σε μια συζήτηση και να γίνονται ανεκτά. Αν «κοινή λογική» είναι η καταφυγή στο Θείο, υπάρχουν κι εκκλησίες να τα λέμε με τον Θεό.
Τρίτον, η ιδέα ότι – εκ προοιμίου – είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα, είναι ψευδής, κι επιπλέον βλακώδης. Ψευδής γιατί δεν επιβεβαιώνεται από την εμπειρία: η κρίση δεν χτύπησε όλους με την ίδια σφοδρότητα, κι εξάλλου κάποιοι έγιναν πλουσιότεροι εξαιτίας της κρίσης – άρα (σύμφωνα με την «κοινή λογική») έχουν συμφέρον από αυτήν. Κι είναι βλακώδης σε θεωρητικό επίπεδο, για τον παρακάτω λόγο: οι αγορές δεν θέλουν σταθερότητα. Αν, όπου κι αν επενδύσω τα χρήματά μου, θα έχω την ίδια απόδοση ή την ίδια ασφάλεια, τότε δεν ξέρω πού να τα επενδύσω. Άρα, για να λειτουργούν οι αγορές, είναι απαραίτητη η ασυμμετρία, η συνεχής διαφοροποίηση. Κινούμαι ως επενδυτής (τρομάρα μου!) με βάση το «συγκριτικό πλεονέκτημα». Και, στην ευρωζώνη για παράδειγμα, αν όλες οι χώρες της ακολουθούν εναρμονισμένες πολιτικές και υπάρχουν οι ίδιοι οικονομικοί δείκτες, δεν θα υπάρχουν πλεονεκτήματα της μιας χώρας έναντι της άλλης. Οπότε, γιατί π.χ. να επενδύσω στη Γερμανία κι όχι στην Κύπρο; Όπου και να πάω, το ίδιο θα είναι. Συμπέρασμα: η Γερμανία έχει κάθε συμφέρον να εκμεταλλεύεται τη θέση της για να εμποδίζει άλλες χώρες να βρεθούν στην ίδια θέση, δηλαδή, δεν είμαστε στη ίδια βάρκα και δεν είμαστε όλοι – με την συγκεκριμένη έννοια – Ευρωπαίοι.
Θα μας επιτρέψετε λοιπόν να συνεχίσουμε, και με ένταση, και με πάθος, και με θυμό κι οργή, την προσπάθειά μας «να διχάσουμε». Να συνεχίσουμε να δείχνουμε σε κάθε Έλληνα τι συμβαίνει και να εξηγούμε γιατί συμβαίνει, με όλη την ένταση που φέρνει η καταστροφή που βιώνουμε. Ας ενημερωθούν όλοι κι ας πάρουν θέση. Ας πάρουν θέση, το ξαναλέω και, ναι, αυτό είναι διχασμός. Δεν μας τρομάζει ο διχασμός. Τη σιωπή του νεκροταφείου είναι που φοβόμαστε.
*Ο Θωμάς Μαυροφίδης είναι διδάκτορας της Θεωρίας Συστημάτων και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.πηγή:http://www.ramnousia.com/2014/12/dixasmou-egkomion.html
Σύμφωνα μ’ αυτή την προτροπή, μόνο η ήρεμη σκέψη, η «κοινή λογική»,ακόμα κι «ορθολογισμός» για κάποιους, μπορούν να μας οδηγήσουν στην κοινωνία που θέλουμε. Μπορούμε να διατυπώνουμε τις διαφορετικές μας απόψεις, αλλά πρέπει να σεβόμαστε την άποψη του άλλου – αδιακρίτως του παρελθόντος ή και του παρόντος του «άλλου».Όλοι έχουν μια θέση κάτω από τον ήλιο της Ελλάδας και, γιατί να μαλώνουμε τέλος πάντων; Η επικράτηση «της λογικής»είναι αναγκαία, αλλιώς ακολουθεί η «καταστροφή». Να, δε βλέπετε πού καταλήξαμε, επειδή επί τόσες δεκαετίες επιτρέψαμε την «ιδεολογική κυριαρχία της Αριστεράς»; Ενώ όλος ο κόσμος έτρεχε μπροστά, εμείς βρεθήκαμε καθηλωμένοι στις «σοβιετικές» μας φαντασιώσεις.
Τέτοια είναι η επιχειρηματολογία που ξεδιπλώνεται: ακόμα κι αν – λόγω «της προσωπικής σου αμάθειας» – επιμένεις να έχεις άλλη άποψη από εμάς, πες το ψιθυριστά· μη φωνάζεις, μην χρησιμοποιείς βαρείς χαρακτηρισμούς, μη είσαι ακραίος τελικά. Ορίστε, ο Κουβέλης, ο Λυκούδης, ο Ανδρουλάκης, δεν είναι άραγε αριστεροί; Η Δαμανάκη, που βασανίστηκε κιόλας; Αλλά, όλοι αυτοί «σέβονται την Δημοκρατία» και μιλάνε «λογικά». Αυτοί είναι οι αριστεροί των οποίων τις απόψεις μπορούμε να σεβαστούμε.
Από την άλλη, όσοι δεν μιλάνε, όσοι επιλέγουν να κρύβουν τις απόψεις τους ή απλώς γυρνάνε την πλάτη στην πολιτική, είναι η «σιωπηλή πλειοψηφία». Η οποία, μπορεί να μη μιλά, αλλά οι υπερασπιστές του καπιταλισμού δεν έχουν κανένα πρόβλημα να την υιοθετήσουν και να της δανείσουν την φωνή τους: «εκφράζουμε την σιωπηλή πλειοψηφία» μας λένε συχνά.
Λοιπόν:
Καταρχήν, δεν θέλουμε όλοι την ίδια κοινωνία. Είμαστε και μερικοί «αντικοινωνικοί» ας πούμε. Άρα, δεν θέλουμε όλοι την ίδια Ελλάδα. Παλαιότερα, οι πρόγονοι της «κοινής λογικής», μας έστελναν στα ξερονήσια μέχρι «νάρθουμε στα σύγκαλά μας». Εκεί, όπως ξέρουμε, επιζούσαν όσοι επιζούσαν κι όπως επιζούσαν. Μετά, έγιναν μεγαλόψυχοι. Αφού πρώτα διασφάλισαν ότι οι ταγματασφαλίτες θα αποκατασταθούν, ότι η Δημοκρατία θα είναι ανάπηρη, ότι η χώρα θα είναι δέσμια ξένων δυνάμεων ως «Δημοκρατία», όπως ακριβώς ήταν κι ως εμφυλιοπολεμικό κράτος ή δικτατορία. Αλλά, καλούμαστε να τα ξεχάσουμε, γιατί είναι «περυσινά, ξινά σταφύλια». Τώρα, είμαστε όλοι πλέον Ευρωπαίοι.
Δεύτερον, δεν έχουμε όλοι την ίδια άποψη για το τι σημαίνει «επιχείρημα». Το επιχείρημα για «το αόρατο χέρι των αγορών», (και δεν φταίει ο έρμος ο Adam Smith…), έχει καταλάβει θέση θρησκευτικής πίστης για τους νεοφιλελεύθερους. Ένα πράγμα σαν τις «δυνάμεις της Φύσης», που τελικά «ισορροπούν». Όμως, ούτε έλλογες δυνάμεις της Φύσης υπάρχουν, ούτε και κάποια «διάθεση ισορροπίας» σ’ αυτήν. Το γεγονός ότι καταφέρνουμε να προσαρμοζόμαστε το αποκαλούμε «ισορροπία» αλλά αυτό, είναι δικό μας επίτευγμα – όχι της Φύσης. Και μάλιστα αποκαλούμε «πολιτισμό» τον διαρκή αγώνα ενάντια στις δυνάμεις της Φύσης, ενάντια δηλαδή στο άλογο. Άρα, επιχειρήματα που δεν έχουν καμιά λογική υπόσταση, δεν μπορούν να μπαίνουν ισότιμα σε μια συζήτηση και να γίνονται ανεκτά. Αν «κοινή λογική» είναι η καταφυγή στο Θείο, υπάρχουν κι εκκλησίες να τα λέμε με τον Θεό.
Τρίτον, η ιδέα ότι – εκ προοιμίου – είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα, είναι ψευδής, κι επιπλέον βλακώδης. Ψευδής γιατί δεν επιβεβαιώνεται από την εμπειρία: η κρίση δεν χτύπησε όλους με την ίδια σφοδρότητα, κι εξάλλου κάποιοι έγιναν πλουσιότεροι εξαιτίας της κρίσης – άρα (σύμφωνα με την «κοινή λογική») έχουν συμφέρον από αυτήν. Κι είναι βλακώδης σε θεωρητικό επίπεδο, για τον παρακάτω λόγο: οι αγορές δεν θέλουν σταθερότητα. Αν, όπου κι αν επενδύσω τα χρήματά μου, θα έχω την ίδια απόδοση ή την ίδια ασφάλεια, τότε δεν ξέρω πού να τα επενδύσω. Άρα, για να λειτουργούν οι αγορές, είναι απαραίτητη η ασυμμετρία, η συνεχής διαφοροποίηση. Κινούμαι ως επενδυτής (τρομάρα μου!) με βάση το «συγκριτικό πλεονέκτημα». Και, στην ευρωζώνη για παράδειγμα, αν όλες οι χώρες της ακολουθούν εναρμονισμένες πολιτικές και υπάρχουν οι ίδιοι οικονομικοί δείκτες, δεν θα υπάρχουν πλεονεκτήματα της μιας χώρας έναντι της άλλης. Οπότε, γιατί π.χ. να επενδύσω στη Γερμανία κι όχι στην Κύπρο; Όπου και να πάω, το ίδιο θα είναι. Συμπέρασμα: η Γερμανία έχει κάθε συμφέρον να εκμεταλλεύεται τη θέση της για να εμποδίζει άλλες χώρες να βρεθούν στην ίδια θέση, δηλαδή, δεν είμαστε στη ίδια βάρκα και δεν είμαστε όλοι – με την συγκεκριμένη έννοια – Ευρωπαίοι.
Θα μας επιτρέψετε λοιπόν να συνεχίσουμε, και με ένταση, και με πάθος, και με θυμό κι οργή, την προσπάθειά μας «να διχάσουμε». Να συνεχίσουμε να δείχνουμε σε κάθε Έλληνα τι συμβαίνει και να εξηγούμε γιατί συμβαίνει, με όλη την ένταση που φέρνει η καταστροφή που βιώνουμε. Ας ενημερωθούν όλοι κι ας πάρουν θέση. Ας πάρουν θέση, το ξαναλέω και, ναι, αυτό είναι διχασμός. Δεν μας τρομάζει ο διχασμός. Τη σιωπή του νεκροταφείου είναι που φοβόμαστε.
*Ο Θωμάς Μαυροφίδης είναι διδάκτορας της Θεωρίας Συστημάτων και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.