Πωλ Ελυάρ
Ο μεγάλος επαναστάτης ποιητής που επισκέφτηκε τον Γράμμο το 1949
«Άσκοπα ζείτε εσείς χωρίς να δείτε πως οι άνθρωποι
Έχουν ανάγκη την ενότητα να ελπίζουν ν” αγωνίζονται
Να μάθουνε τον κόσμο και να τον αλλάξουν»
Έχουν ανάγκη την ενότητα να ελπίζουν ν” αγωνίζονται
Να μάθουνε τον κόσμο και να τον αλλάξουν»
[Η Ποίηση πρέπει να έχει στόχο την πραχτική αλήθεια]
Σαν σήμερα, 14 Δεκεμβρίου του 1895, γεννιέται στο Παρίσι ο Πωλ Ελυάρ, ο μεγάλος επαναστάτης ποιητής, ο οποίος έζησε τη ζωή του με πάθος, ενώ έγραψε και αγωνίστηκε για την ελευθερία της σκέψης και των λαών. Πέθανε από ανακοπή το 1952.
Αυτό που περισσότερο γνωρίζουμε για τη ζωή και το έργο του μεγάλου αυτού Γάλλου, είναι η επαφή του Ελυάρ με τους «μεγάλους» του γαλλικού σουρεαλισμού, Λουί Αραγκόν, και Αντρέ Μπρετόν και τη «στράτευσή» του(ς) στην ιδέα του Ντανταϊσμού (μαζί με άλλους σπουδαίους δημιουργούς, όπως ο Μαξ Ερνστ, ο οποίος έγινε κάτι παραπάνω από επιστήθιος φίλος του Ελυάρ –συζούσε μαζί με τον ποιητή και την σύζυγό του, Γκαλά, τη μετέπειτα αγαπημένη του Σαλβαντόρ Νταλί). Γνωρίζουμε, επίσης ότι οι τρεις ποιητές οργανώθηκαν στο Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας και στήριξαν μάχιμα τα ιδεώδη του κομμουνισμού.
Ωστόσο, η στάση του ποιητή απέναντι στην Ιστορία που γραφόταν στις μέρες του δεν ήταν παθητική. Ο Ελυάρ υποστήριξε την Μαροκινή Επανάσταση (ενάντια στους Ισπανούς ως κατακτητές) το 1925 και αργότερα κράτησε μία μαχητική θέση απέναντι στον φρανκισμό. Εκείνη την περίοδο ο επιστήθιος φίλος του είναι ο Πάμπλο Πικάσο. Ο ποιητής γράφει το ποίημα «Νίκη για τη Γκερνίκα» και ο ζωγράφος ζωγραφίζει τον γνωστό πίνακα.
Ο Ελυάρ ανακηρύσσεται μεγάλος ποιητής της Αντίστασης (μαζί με τον Αραγκόν), καθώς κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1943, συγκεντρώνει σε ένα τόμο τα έργα ποιητών που γράφουν υπέρ της Αντίστασης.
Ο Ελυάρ και ο Δημοκρατικός Στρατός
Κι εδώ θα θέλαμε να κάνουμε ιδιαίτερη μνεία στη σχέση του Ελυάρ με τον δικό μας Δημοκρατικό Στρατό, κατά την περίοδο του Εμφυλίου. Ο ποιητής συμμετέχει σε διάφορα συμβούλια και αποστολές για την Παγκόσμια Ειρήνη και επισκέπτεται αρκετές φορές την Ελλάδα. Στις 9 Δεκέμβρη του 1944 γράφει το ποίημα “Αθήνα”, το οποίο ξεκινάει ως εξής: Έλληνε λαέ βασιλιά απελπισμένε / Να χάσεις άλλο πια δεν έχεις παρά τη λευτεριά / Τον έρωτά σου για την λευτεριά και την δικαιοσύνη / Και τον άπειρο σεβασμό του ίδιου του εαυτού σου…
Τον Ιούνιο του 1949 ανεβαίνει για κάποιες μέρες στον Γράμμο, θέλοντας να βρεθεί στο πλευρό των Ελλήνων ανταρτών. Παίρνει την ντουντούκα και αρχίζει να απαγγέλει ποιήματα στους αντάρτες. Βλέποντας τις τραγικές συνθήκες μέσα στις οποίες πολεμούσαν οι αγωνιστές τους Δημοκρατικού Στρατού και γνωρίζοντας από κοντά τον ηρωικό τους αγώνα γράφει ποιήματα για τις γυναίκες αγωνίστριες και τις μανάδες και ξαναπαίρνει την ντουντούκα για να απευθύνει έκκληση στους στρατιώτες του ΕΔΕΣ.
Ο Ελυάρ στον Γράμμο
Στις ελληνίδες αδελφές μου (Γράμμος, Ιούνης ’49)
Αδελφές μου της ελπίδας, ω, γυναίκες γενναίες,
Έχετε κλείσει συμφωνία ενάντια στο θάνατο
Ω, αθάνατες αγαπημένες μου,
Παίζετε τη ζωή σας
Για να θριαμβεύσει η ζωή
Είναι κοντά η μέρα, ω, αδελφές μου του μεγαλείου,
Που θα κοροϊδεύουμε τις λέξεις πόλεμος και μιζέρια
Γιατί θα έχετε νικήσει
Έχετε κλείσει συμφωνία ενάντια στο θάνατο
Ω, αθάνατες αγαπημένες μου,
Παίζετε τη ζωή σας
Για να θριαμβεύσει η ζωή
Είναι κοντά η μέρα, ω, αδελφές μου του μεγαλείου,
Που θα κοροϊδεύουμε τις λέξεις πόλεμος και μιζέρια
Γιατί θα έχετε νικήσει
Προσεύχονται οι χήρες και οι μανάδες
….Με τα όπλα και με το αίμα
λυτρώστε μας από το φασισμό
λυτρώστε μας από το φασισμό
Νανουρίζαμε ολάκερο το φως
και τα στήθη μας φούσκωναν γάλα
και τα στήθη μας φούσκωναν γάλα
Αφήστε μας να πάρουμε τουφέκι
να βάλουμε σημάδι τους φασίστες…
να βάλουμε σημάδι τους φασίστες…
[Συλλογή: «Ελλάδα, τριαντάφυλλο του λογισμού μου»]
Έκκληση του Πωλ Ελυάρ στους στρατιώτες του Ελληνικού Στρατού στο μέτωπο του Γράμμου (Ιούνης 1949)
Γιοι της Ελλάδας,
Απευθύνομαι σ” εσάς τους αγρότες, τους εργάτες, τους διανοούμενους που υπηρετείτε αναγκαστικά στο στρατό μιας κυβέρνησης που δεν σας εκπροσωπεί. Και πρώτα απ” όλα θέλω να σας διαβεβαιώσω πως ήρθα για να διαπιστώσω με τα ίδια μου τα μάτια την εδώ κατάσταση και πως μοναδικός λόγος που με παρότρυνε σ” αυτό είναι το ζωηρό ενδιαφέρον μου για την αλήθεια αλλά και το πάθος μου για την ειρήνη. Ένας εμφύλιος πόλεμος όπως ο δικός σας είναι ο πιο φοβερός απ” τους πολέμους και οι μόνοι που ωφελούνται είναι εκείνοι που σας οδήγησαν σ” αυτόν.
Αυτό που είδα στην ελεύθερη Ελλάδα είναι ο ακατανίκητος Λαϊκός Στρατός του οποίου η αγάπη για την πατρίδα και την ελευθερία ενώνει αδελφικά τους αξιωματικούς και τους στρατιώτες του. Κανένας ξένος δεν υπάρχει στις γραμμές τους, εφόσον το όραμά τους είναι η ανεξαρτησία και το μεγαλείο, σε ευτυχία και ειρήνη, της χώρας τους. Είδα την αθώα καρδιά τους, τα τίμια μάτια τους και κάτω απ” τον γαλάζιο ουρανό τους να χορεύουν και να τραγουδάνε σαν παιδιά. Είδα όμως και το μέτωπό τους να σκοτεινιάζει με τη σκέψη ότι έχουν απέναντί τους τους αντιπάλους στη μάχη τα αδέλφια, τους γονείς και τους πατεράδες τους. Όμως πολλές περιοχές πρέπει ακόμα να ελευθερωθούν, πολλά ερείπια να ανορθωθούν, πολλή χέρσα γη να καλλιεργηθεί και κυρίως να επιτευχθεί η απελευθέρωση απ” τα μαρτύρια.
Σας ικετεύω όλους εσάς που βρίσκεστε απ” τη μεριά των δεσμοφυλάκων και των δήμιων να αναλογιστείτε τους αθώους που κάθε μέρα πληρώνουν το δικό σας μέλλον με το αίμα τους. Σας ικετεύω να αναλογιστείτε τη φρίκη της Μακρονήσου και των φυλακών της χώρας σας, όπου χιλιάδες πατριώτες, βέβαιοι για τη νίκη τους, περιμένουν κάθε μέρα τα βασανιστήρια και το θάνατο.
Όπου κι” αν πήγα είδα παντού εδώ στο μέτωπο, στην πρώτη γραμμή ή στα μετόπισθεν, τους αιχμαλώτους συναδέλφους σας να απολαμβάνουν τον πιο μεγάλο σεβασμό και την ανθρωπιά και να διατρέφονται ακριβώς όπως και οι αντάρτες, είδα να περιποιούνται τους τραυματίες σας με την ίδια φροντίδα όπως και εκείνους του Δημοκρατικού Στρατού. Αυτοί οι αιχμάλωτοι, που κάθε μέρα γίνονται περισσότεροι, είναι ελεύθεροι να επιστρέψουν στα σπίτια τους ή να ενταχθούν στο Δημοκρατικό Στρατό. Οι πιο πολλοί διαλέγουν τη δεύτερη λύση.
Είναι η πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία που ένα στρατός αισθάνεται τόσο δυνατός, τόσο βέβαιος για τη νίκη ώστε να είναι σε θέση να δείχνει τέτοια εμπιστοσύνη στον άνθρωπο. Είναι επίσης που ένας στρατός δείχνει τόσο πρόθυμος να προσφέρει την ειρήνη, όσο περισσότερο αυξάνουν οι δυνάμεις του. Η μόνη νίκη που εύχεται αυτός ο στρατός είναι η καθολική ενότητα του λαού και το τέλος των δεινών του πολέμου που έχουν επιβάλλει οι αγγλοσάξονες ιμπεριαλιστές.
Σ” ολόκληρο τον κόσμο οι απλοί άνθρωποι αγωνίζονται για την ειρήνη. Ο γενναίος ελληνικός λαός, γεμάτος δόξα βρίσκεται στην πρωτοπορία αυτού του αγώνα.
Τελειώνουμε τη μικρή αυτή αναφορά στον Πωλ Ελυάρ, με ένα ακόμη ποίημά του…
Ρίμα της δύναμης του έρωτα (13 Απρίλη 1947)
Μέσα από τα βάσανά μου όλα στο θάνατο ανάμεσα και μένα
Στην απελπισία μου ανάμεσα και τη δίψα της ζωής
Είναι το άδικο και των ανθρώπων η μιζέρια
Που αχώνευτα μου είναι είναι ο θυμός μου
Στην απελπισία μου ανάμεσα και τη δίψα της ζωής
Είναι το άδικο και των ανθρώπων η μιζέρια
Που αχώνευτα μου είναι είναι ο θυμός μου
Είναι τ” αντάρτικα που “χουν για χρώμα το αίμα της Ισπανίας
Είναι τ” αντάρτικα που “χουν για χρώμα της Ελλάδας τον ουρανό
Το ψωμί το αίμα ο ουρανός και το δικαίωμα στην ελπίδα
Για όλους όσους αθώους μισούν το Κακό
Είναι τ” αντάρτικα που “χουν για χρώμα της Ελλάδας τον ουρανό
Το ψωμί το αίμα ο ουρανός και το δικαίωμα στην ελπίδα
Για όλους όσους αθώους μισούν το Κακό
Το φως πάντα είναι έτοιμο να τρεμοσβήσει
Η ζωή πάντα ετοιμάζεται να γίνει κοπριά
Μα η άνοιξη ξανά γεννιέται κι ούτε αυτό ποτέ τελειώνει
Απ” τη μαυρίλα μπουμπούκι ένα αναπηδά κι έρχεται η ζέστη
Η ζωή πάντα ετοιμάζεται να γίνει κοπριά
Μα η άνοιξη ξανά γεννιέται κι ούτε αυτό ποτέ τελειώνει
Απ” τη μαυρίλα μπουμπούκι ένα αναπηδά κι έρχεται η ζέστη
Κι η ζέστη θα νικήσει τους εγωπαθείς
Δε θ” αντέξουν οι άτροφες αισθήσεις τους
Κι ακούω τη φωτιά γελώντας να μιλά για υποθερμία
Ακούω έναν άνδρα να λέει ότι δεν πόνεσε
Δε θ” αντέξουν οι άτροφες αισθήσεις τους
Κι ακούω τη φωτιά γελώντας να μιλά για υποθερμία
Ακούω έναν άνδρα να λέει ότι δεν πόνεσε
Συ που της σάρκας μου υπήρξες αισθητή συνείδηση
Συ που πάντα μου αγαπώ συ που μ” έχει εφεύρει
Δεν άντεχες τον καταναγκασμό ούτε την ύβρη
Τραγουδούσες κι ονειρευόσουν τη γήινη ευτυχία
Συ που πάντα μου αγαπώ συ που μ” έχει εφεύρει
Δεν άντεχες τον καταναγκασμό ούτε την ύβρη
Τραγουδούσες κι ονειρευόσουν τη γήινη ευτυχία
Λεύτερη να “σαι ονειρευόσουν εγώ σε συνεχίζω.
Πηγές:
αναδημοσίευση από:
http://www.toperiodiko.gr/%CF%80%CF%89%CE%BB-%CE%B5%CE%BB%CF%85%CE%AC%CF%81-%CE%BF-%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CF%82-%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AC%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%B7%CF%84/