Διαγραφή-επανεγγραφή μνήμης και λογικής
Χθες ήταν η ημέρα που γιορτάσαμε την «Ενεργό Ευρωπαϊκή Μνήμη». Ή, αναλυτικότερα, «η 23η Αυγούστου ανακηρύσσεται Ευρωπαϊκή Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Σταλινισμού και του Ναζισμού, με σκοπό τη διατήρηση της μνήμης των θυμάτων των μαζικών εκτοπίσεων και εξοντώσεων, και ταυτόχρονα, την εδραίωση της δημοκρατίας καθώς και την ενίσχυση της ειρήνης και της σταθερότητας στην ήπειρο μας». Ή, ορθότερα, πώς μπορείτε με ένα κείμενο λίγων παραγράφων να διαγράψετε και επανεγγράψετε την Ευρωπαϊκή Μνήμη, όπως σας βολεύει.
Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορείς να διαγράψεις τη μνήμη με ένα επίσημο κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το κείμενο αυτό δεν είναι το εργαλείο διαγραφής της μνήμης, αλλά το αποτέλεσμά της. Αποτέλεσμα μίας συστηματικής, πολύχρονης και ιδιαίτερα σχολαστικής επανεγγραφής της Ιστορίας στη Δύση και πολυεπίπεδης διάδοσης της νέας εκδοχής. Το κείμενο αυτό δεν θα υπήρχε αν η Ευρωπαϊκή Μνήμη ήταν όντως Ενεργή. Το κείμενο αυτό υπήρξε ακριβώς γιατί προηγήθηκε η εξόντωση της Ευρωπαϊκής Μνήμης.
Όσα ακολουθούν όμως δεν έχουν να κάνουν με το ψήφισμα εκείνο του 2008, μέσω του οποίου τσουβαλιάστηκε πρακτικά, θεσμικά και επίσημα ο ναζισμός με τον αντιναζισμό. Ούτε με το κατά πόσο ήταν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ένας πόλεμος εναντίον του ναζισμού, ή ο πιο ευρύς και καταστροφικός ιμπεριαλιστικός πόλεμος που γνώρισε η Ανθρωπότητα (σ.σ. το δεύτερο ήταν). Αυτά τα γράφει πολύ καλύτερα και αναλυτικότερα, ο καλός φίλος Ιουλιανός στο e-book που ανέβηκε από χθες στο μπλογκ Redflecteur, με τίτλο “Ενεργός Ευρωπαϊκή Μνήμη – Η Δολοφονία της Ιστορίας” (εδώ και το pdf). Ένα βιβλίο που συστήνω να διαβάσετε ανεπιφύλακτα, καθώς τέτοια κείμενα ακριβώς διασφαλίζουν την Ενεργό Ευρωπαϊκή Μνήμη.
Η δυτικόστροφη ανάγνωση της πραγματικότητας
Με αφετηρία όλα τα παραπάνω, θα προσπαθήσω να βάλω σε μία σειρά τις σκέψεις μου για την ευρύτερη παράνοια που κυριαρχεί, όσο η Δύση -και όλη η Ανθρωπότητα- βυθίζεται σε ένα νέο, μεγάλο και χωρίς διαφαινόμενη διέξοδο, κύκλο κρίσης. Σκέψεις που ήθελα να γράψω εδώ και πολλούς μήνες και έχουν συσσωρευθεί, σε σημείο τέτοιο, ώστε μου είναι πλέον δύσκολο να περιοριστώ στα απολύτως απαραίτητα. Αλλά θα το προσπαθήσω.
Ο Δυτικός Άνθρωπος (και επιστρέψτε μου αυτήν την κακόηχη ίσως γενίκευση, χάρην ευκολίας και μόνο) αντιλαμβάνεται την Ιστορία της Ανθρωπότητας πάντα συγκριτικά και σε σχέση με το δικό του -μονίμως μετακινούμενο- σύστημα ιστορικών συντεταγμένων. Ο Δυτικός Άνθρωπος οπλισμένος με το Διαφωτισμό, όχι ως πραγματικό κεκτημένο, αλλά ως Ιερό Βιβλίο, και κυρίως εξοπλισμένος με την τεχνολογική και οικονομική πρωτοκαθεδρία του, δεν διαβάζει την Ιστορία. Ορίζει την Ιστορία. Ή για να είμαι πιο ακριβής, νομίζει ότι ορίζει την ιστορία. Το πόσο διάτρητη είναι τελικά αυτή η αντιεπιστημονική -και γραμμική κατά βάση- ανάγνωση της ιστορίας μπορεί να κρύβεται στις εποχές που δεν αμφισβητείται η ηγεμονία του, αλλά βγαίνει στην επιφάνεια σε περιόδους βαθιάς κρίσης (όχι μόνο οικονομικής).
Έτσι και σήμερα, παρατηρούμε την στροφή των -θεωρητικά- φορέων του Διαφωτισμού, σε ένα υπερσυντηρητικό, αντιδιαλεκτικό, δογματικό και συνεπώς σκοταδιστικό πλαίσιο. Ο αναθεωρητισμός των περασμένων δεκαετιών, που από όπλο στον πόλεμο των ιδεών ενός διπολικού κόσμου (Καπιταλισμός-Κομμουνισμός), μετατράπηκε σε αξίωμα μετά την πτώση του δεύτερου πόλου, γίνεται τελικά ο καταλύτης της ταχύτατης αυτής αντίδρασης. Με ξεχαρβαλωμένη τη συλλογική μνήμη, η επανεγγραφή της ιστορίας, ακόμη και μέσω του βιασμού των ίδιων των αρχών του φιλελευθερισμού, είναι πλέον πολύ εύκολη.
Γιατί μία βόμβα 1.000 λιβρών που πέφτει σε πολυκατοικία στη Γαζα σκοτώνοντας γυναικόπαιδα μας συγκλονίζει λιγότερο από τον αποκεφαλισμό ενός (επίσης άμαχου) δημοσιογράφου; Γιατί δεν βλέπουμε τα θύματα της βόμβας. Και ακόμη περισσότερο γιατί δεν είναι “δικά μας”.
Έγραψα πριν λίγες ημέρες, ότι η διαφορά του Δυτικού από τον “υποανάπτυκτο” Ανατολικό είναι ότι ο πρώτος κατάφερε να εξοντώνει τα θύματά του δίχως να τα βλέπει. Δεν έγινε πιο πολιτισμένος. Συγκλονίζεται από την εικόνα ενός αποκεφαλισμού. Κάτι που αποτελεί δείγμα υγείας. Τι κάνει όμως ο ίδιος στην πράξη; Παρακάμπτει το μηχανισμό αντίδρασης στην εικόνα του θανάτου, γιατί έχει την πολυτέλεια να μην βλέπει το θάνατο που προκαλεί. Βρίσκει τρόπο να προστατεύει τους δολοφόνους και ταυτόχρονα δεν υπόκειται καν στη θέα των νεκρών. Όταν drones βομβαρδίζουν ένα γάμο στο Αφγανιστάν συμβαίνουν δύο πράγματα: (1) ο δολοφόνος είναι εντελώς αποκομμένος από τα θύματά του και (2) ούτε ο δολοφόνος, ούτε κανείς άλλος βλέπει τη φριχτή αυτή -πολύ φριχτότερη και πιο απάνθρωπη του αποκεφαλισμού ενός δημοσιογράφου- πράξη και τα αποτελέσματά της. Μην γελιόμαστε, ο “ανθρωπισμός” της Δύσης είχε να κάνει πάντα με τα δικά της θύματα. Δεν έχουν περάσει 40 χρόνια από τότε που οι Αμερικανοί εξόντωναν συστηματικά πληθυσμούς στην Καμπότζη, το Λάος και το Βιετνάμ με τον “πορτοκαλί παράγοντα” (agent orange). Ο πόλεμος όμως εκείνος δεν σταμάτησε επειδή οι ΗΠΑ συγκλονίστηκαν από τα θύματα των χημικών επιθέσεών τους (δεν τα έβλεπαν άλλωστε), αλλά από τα φέρετρα αμερικανών στρατιωτών που επέστρεφαν κατά εκατοντάδες στην πατρίδα. Πολύ πιο πρόσφατα, και συγκεκριμένα την τελευταία δεκαετία, υπολογίζεται ότι τα θύματα της επέμβασης στο Ιράκ, ίσως και να ξεπερνούν το μισό εκατομμύριο. Οι εξευτελιστικές εικόνες από το Γκουαντάναμο και τις δεκάδες φυλακές που έχουν διασπείρει οι ΗΠΑ σε χώρες όπου τα βασανιστήρια δεν περιορίζονται από νομικά κωλύματα, δεν ήταν η αιτία της απόσυρσης των στρατευμάτων από το διαλυμένο Ιράκ. Ακόμη και η εκτέλεση -για πλάκα- αμάχων και τραυματιοφορέων από αμερικάνικο Απάτσι, είχε σαν αποτέλεσμα τη φυλάκιση εκείνου του στρατιώτη που δημοσίευσε το βίντεο. Τα στρατεύματα αποσύρθηκαν όταν οι ελάχιστες συγκριτικά απώλειες των ΗΠΑ είχαν μεγαλύτερο πολιτικό κόστος, από τα οφέλη παραμονής στο Ιράκ. Και τι άφησε πίσω ο “πολιτισμένος” Δυτικός; Ολοκληρωτική καταστροφή και το βαθιά ριζωμένο αίσθημα της αδικίας στις πλατιές μάζες, ακόμη κι εκείνων που είχαν βασανιστεί από το καθεστώς Χουσεΐν. Κι αυτό που θα έπρεπε να προβληματίζει περισσότερο ακόμη και από τη δράση του αδιανόητα βάρβαρου ISIS είναι η ανοχή που δείχνουν τοπικοί πληθυσμοί σε αυτή τη βαρβαρότητα.
Αυτά τα λίγα για να βλέπουμε και τη δική μας καμπούρα. Για να σχετικοποιείται όσο το δυνατόν λιγότερο το σύστημα συντεταγμένων, στο οποίο αναφέρθηκα παραπάνω.
Μεσαίωνας για να ξεβρωμίσει ο τόπος
Επιστρέφω όμως στους αναθεωρητές και το κληροδότημά τους σε αυτό το μονοπολικό παγκόσμιο σύστημα εξουσίας. Η Ευρωπαϊκή Ημέρα Μνήμης (για τον Β’ ΠΠ) επιτάσσει να βάλουμε στο ίδιο τσουβάλι ναζισμό και κομμουνισμό. Αυτή η ισοπέδωση νοημάτων δεν είναι πρόσφατη. Επί δεκαετίες ξαναγράφεται η ιστορία και οι κάποτε “περιθωριακές” -βαθιά αντιεπιστημονικές- αναθεωρήσεις της, έγιναν σιγά σιγά κοινός τόπος. Όσο απομακρύνεσαι από τα γεγονότα είναι πολύ πιο εύκολη η χειραγώγηση του μυαλού και της μνήμης. Το παν είναι ακόμη και ο εξόφθαλμος παραλογισμός να αποτελέσει επιχείρημα σε καθημερινή συζήτηση. Η εμπέδωση σε πλατύτερες μάζες γίνεται με τη διάδοση. Και για τη διάδοση υπήρξαν πολυάριθμοι καλοθελητές – κυρίως στα ΜΜΕ και στα πανεπιστήμια.
Εκείνο που συμβαίνει όμως στις ημέρες μας, ημέρες κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού, και -κυρίως- αναμφισβήτητης της μέχρι πριν λίγα χρόνια Δυτικής Κυριαρχίας, είναι η με το στανιό -σχεδόν υστερικά- επιβολή της διαστρέβλωσης των νοημάτων. Με τρόπο που δεν τον φανταζόταν ούτε ο Όργουελ όταν έγραφε το “1984”.
Στην ημέτερη διανόηση του “πτωχού Βαλκάνιου συγγενή”, από τη θεωρία των άκρων περνάμε στις θεωρίες της πολιτισμικής/φυλετικής ανωτερότητας. Κάποιοι φιλελεύθεροι πλέον δεν έχουν πρόβλημα να φλερτάρουν ακόμη και με τον ίδιο το ναζισμό. Η Σώτη Τριανταφύλλου ήταν η πρώτη που έσπασε τα ταμπού του ελληνοφιλελευθερισμού και μίλησε για έλεγχο γεννήσεων στους αλλόθρησκους. Αντί να χλευαστεί και απομονωθεί, τελικά άρχισε να αναπαράγεται και από άλλους της ίδιας συνομοταξίας πτωχοδιανόησης. Στην κορύφωση της υστερικής παράνοιας, η Τριανταφύλλου τα βάζει και με την ίδια την Αστική Επανάσταση, χαρακτηρίζοντας την φασιστική.
Πτοήθηκε κανείς; Αν εξαιρέσεις όσους σοκαρίστηκαν και παρέμειναν άφωνοι, χωρίς να την κατακεραυνώσουν ωστόσο, πολλοί άρχισαν να βγαίνουν από το καβούκι τους. Ο φόβος αρχικά να χάσουν το προηγούμενο στάτους τους, λόγω της οικονομικής κρίσης, πολλαπλασιάζεται από τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή. Διαφωτισμός, φιλελευθερισμός, ανεξιθρησκεία, ανοχή στη διαφορετικότητα κ.λπ. πάνε στο βρόντο και όπου να’ ναι θα θεωρούνται ουτοπικές μανιέρες κάτι ολίγων αριστεριζόντων ιδεαλιστών.
Παρατηρούμε παρανοϊκές εκ πρώτης όψης καταστάσεις, αλλά απόλυτα κατανοητές ιστορικά (ειδικά αν διαβάσετε το πόνημα του Ιουλιανού, για να δείτε πώς αντιμετώπιζε η Δύση τον ανερχόμενο ναζισμό στο μεσοπόλεμο). Φιλελεύθεροι και νεοναζί συμφωνούν για την παγκόσμια απειλή του ισλαμοφασισμού και απαιτούν την όρθωση συνόρων που θα προστατέψουν την υγιή Δύση από τα στίφη των ισλαμοταλιμπάν, τσουβαλιάζοντας πραγματικούς ταλιμπάν με Σύρους πρόσφυγες πολέμου, που “έρχονται να μας επιβάλουν την κλειτοριδεκτομή”. Η εθνικιστική παράνοια και βαρβαρότητα ξαναεξαπλώνεται στην αιματοβαμμένη “γηραιά ήπειρο”, αλλά η Ευρώπη δεν έχει κανένα πρόβλημα να στηρίξει νεοναζιστικούς σκελετούς στα σύνορά της με την νεορθόδοξη (και επίσης φασίζουσα) Ρωσία. Φιλελεύθεροι και χρυσαυγίτες ομονοούν ακόμη στην στήριξη της πολεμικής μηχανής του Ισραήλ και την επιβολή καθεστώτος Απαρτχάιντ στα κατεχόμενα εδάφη της Παλαιστίνης με κάθε μέσο. Η αντιδιαλεκτική ανάγνωση τόσο της γεωπολιτικής όσο και της πρόσφατης ιστορίας έχουν κάνει το θαύμα τους. Ο ανορθολογισμός βαπτίζεται ορθολογισμός και ο δογματισμός μετατρέπεται σε μεταρρυθμισμό. Οι φανατικές και άκρως συντηρητικές πολιτικές σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο ξερνάνε τα απότοκά τους στην εξωτερική πολιτική.
Πολύ φοβάμαι ότι η Δύση επιστρέφει με γοργούς ρυθμούς πριν ακόμη και τη Γαλλική Επανάσταση. Επειδή όμως η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι είδους τέρατα θα γεννήσει αυτή η επικράτηση υπερσυντηρητικών δογμάτων σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Γεγονός είναι ότι το ιδεολογικό δίπολο έχει πεθάνει, όχι εξ ανάγκης και φυσικά, αλλά με τη δογματική επιβολή του ενός πόλου (σ.σ. και για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, του πιο οπισθοδρομικού και συντηρητικού πόλου που είναι ο τριακοσίων και πλέον ετών αστικός οικονομικός φιλελευθερισμός). Το έργο των αναθεωρητών σε αυτό το περιβάλλον έχω την αίσθηση ότι θα αποδειχτεί ο καταλύτης μίας πολύ ραγδαίας αρνητικής εξέλιξης, με δεδομένο ότι δεν υπάρχει κοινωνικό ιδεώδες που θα μπορούσε να δημιουργήσει μία (υγιή) προεπαναστατική κατάσταση, εμπνέοντας τις μάζες.
Σε κάθε περίπτωση, ο καθένας μας κρίνεται στα ζόρικα. Είναι πολύ εύκολο να νομίζεις ότι είσαι φορέας του Διαφωτισμού μεταξύ τυρού και αχλαδιού, αλλά πολύ δύσκολο να υπερασπιστείς αυτόν τον ίδιο Διαφωτισμό την “εποχή των τεράτων”. Μοναδική μου αισιοδοξία, το πολύ πιο υψηλό επίπεδο μόρφωσης και η απείρως ταχύτερη και μαζικότερη διάδοση της πληροφορίας, σε σχέση με κάποιες δεκαετίες νωρίτερα. Πόσοι από εμάς θα αντέξουν να υπερασπιστούν μία κοινωνία ανεξίθρησκη και ανεκτική, θα το μάθουμε πολύ σύντομα, όταν θα κληθούμε να το αποδείξουμε εμπράκτως…
Zaphod
αναδημοσίευση από εδώ:
http://galaxyarchis.wordpress.com/2014/08/24/reconstructing-memory/