Πόσες ημέρες χρειάζεται ένας πρόεδρος Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από τη στιγμή που θα αναλάβει τα καθήκοντά του, έως ότου κατηγορηθεί για ευνοϊκή μεταχείριση επιχειρηματιών;

Ο απερχόμενος πρόεδρος Μανουέλ Μπαρόζο έσπασε κάθε ρεκόρ στην ιστορία της ενωμένης Ευρώπης με την πρόταση μομφής που δέχθηκε για μια κρουαζιέρα που είχε πραγματοποιήσει με τον Σπύρο Λάτση. Και ενώ εκείνες οι κατηγορίες δεν τεκμηριώθηκαν ποτέ, οι φήμες που ήθελαν τον Μπαρόζο να λειτουργεί σαν άνθρωπος των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων συνέχισαν να τον συνοδεύουν μέχρι σήμερα. Σε μια εξαιρετική έκθεσή του το Παρατηρητήριο της Ευρώπης των Πολυεθνικών (CEO) με έδρα τις Βρυξέλλες ανέλαβε να συνοψίσει το ρόλο που έπαιξε ο πρόεδρος της Κομισιόν την προώθηση συγκεκριμένων επιχειρηματικών συμφερόντων.

Η έκθεση με τίτλο «ο φάκελος μιας δέσμιας επιτροπής – η μαύρη βίβλος της επιχειρηματικής ατζέντας Μπαρόζο» ξεκινά, εξ απαλών ονύχων, με τις εμπορικές συμφωνίες που προώθησε η επιτροπή για λογαριασμό των γιγάντων του ευρωπαϊκού εμπορίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εμπορική συμφωνία ΕΕ-Κολομβίας-Περού για την οποία η κομισιόν κατηγορήθηκε ότι ανέχεται ή ενισχύει την κατάφωρη παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων τοπικών πληθυσμών και συγκεκριμένα τις συνεχείς δολοφονίες συνδικαλιστών στην Κολομβία.

Αντί να εξάγει πολιτισμό προς τον Τρίτο Kόσμο, η επιτροπή του Μπαρόζο εισήγαγε και στην ΕΕ τα αποικιοκρατικού τύπου προνόμια που απολαμβάνουν οι πολυεθνικές σε περιοχές της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής. Έτσι οι ξένοι «επενδυτές» μπορούν πλέον να μηνύουν και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για διαφυγόντα κέρδη αν θεωρούν ότι οι τοπικές νομοθεσίες για την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας περιορίζουν την κερδοφορία τους.

Το μεγαλύτερο δώρο όμως που προσέφερε ο Μπαρόζο στις μεγάλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ήταν η δυνατότητα της Κομισιόν να παρεμβαίνει άμεσα στον καθορισμό των μισθών των Ευρωπαίων εργαζομένων. Τα μεγαλύτερα επιχειρηματικά λόμπι της Ευρώπης όπως το BusinessEurope και η Στρογγυλή Τράπεζα Ευρωπαίων Βιομηχάνων (ERT) χειροκροτούσαν εκστασιασμένα τις αποφάσεις του Μπαρόζο, τις οποίες τα ίδια είχαν παρουσιάσει σαν προτάσεις ήδη από το 2002 – χωρίς όμως τότε να βρουν ανταπόκριση από την Επιτροπή και το Συμβούλιο. Σε αρκετές περιπτώσεις οι προτάσεις που κατέθεσε η επιτροπή για τον περιορισμό της προστασίας των εργαζομένων ήταν κυριολεκτικά αντιγραφή, λέξη προς λέξη, από τις προτάσεις του BusinessEurope, δηλαδή της ένωσης Ευρωπαίων εργοδοτών.

Η μεγαλύτερη «καινοτομία» του Μπαρόζο όμως ήταν να συμπεριλάβει τις ίδιες τις εταιρείες στους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Το Μάρτιο του 2013, λόγου χάρη, ο Μπαρόζο προήδρευσε μιας γαλλογερμανικής συνάντησης στο Βερολίνο με την παρουσία δεκάδων προέδρων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που απαίτησαν από την ΕΕ συγκεκριμένες αντεργατικές ρυθμίσεις, όπως η μείωση του χρόνου και των αποζημιώσεων που απαιτούνται για την απόλυση εργαζομένων. Από τη συνάντηση του Βερολίνου προέκυψε μια γαλλογερμανική ομάδα εργασίας για την ανταγωνιστικότητα στην αγορά εργασίας στην οποία προεδρεύει ένα στέλεχος της Siemens και ένα της γαλλικής πολυεθνικής Suez. Αν και θεωρητικά αυτές οι ομάδες εργασίες δεν αντικαθιστούν τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρακτικά ο Μπαρόζο εξασφάλισε ότι θα παίζουν όλο και πιο «θεσμικό» ρόλο στη λήψη αποφάσεων. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι δεν χρειάζεται να λογοδοτούν σε κανένα ενώ δεν καταγράφονται καν οι εκπρόσωποι των λόμπι που συμμετέχουν σε αυτές – όπως θα συνέβαινε με τις ομάδες εμπειρογνωμόνων της ΕΕ. Χαρακτηριστικό ήταν το παράδειγμα της ομάδας εργασίας που συστάθηκε για την αντιμετώπιση της κερδοσκοπίας στην αγορά τροφίμων και στην οποία συμμετείχαν ως επί το πλείστον… κερδοσκόποι. Για την ακρίβεια στην ομάδα εργασίας κυριαρχούσαν τα μέλη της Διεθνούς Ενώσεως Συμφωνιών Ανταλλαγής και Παραγώγων (ISDA), των βασικών υπαίτιων δηλαδή για τις στρεβλώσεις και το όργιο σπέκουλας που παρατηρείται στη διεθνή αγορά τροφίμων και το οποίο μεταφράζεται σε λιμούς και εμφύλιες ταραχές σε χώρες του Τρίτου Κόσμου αλλά και εκτεταμένη δυστυχία στις φτωχότερες χώρες της ΕΕ.

Αποκαρδιωτική έως εξοργιστική ήταν η δεύτερη θητεία του Μπαρόζο και στα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Η Κομισιόν κατάφερε μέσα σε μερικά χρόνια να αυξήσει αντί να μειώσει τη δυνατότητα εκπομπής αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Οι πλέον ρυπογόνες βιομηχανίες της Ευρώπης όχι μόνο συνέχισαν ανενόχλητες το έργο τους αλλά με τις ευλογίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπό τον Μπαρόζο, αποκόμισαν δισεκατομμύρια ευρώ εκμεταλλευόμενες τα «παραθυράκια» που είχαν φτιαχτεί ειδικά γι αυτές στο λεγόμενο Σύστημα Εμπορίας Ρύπων (EU-ETS). Παρά την παταγώδη αποτυχία του συστήματος η Επιτροπή ενέδωσε χωρίς καμία δυσκολία σε ομάδες πίεσης όπως οι λεγόμενοι «φίλοι του ETS» (που ελέγχεται από την Shell και άλλες μεγάλες εταιρείες), να το διατηρήσει ανέπαφο. Παράλληλα η IETA (Διεθνής Ένωση Εμπορίας Ρύπων) η οποία αποτελεί «βιτρίνα» για εταιρείες όπως η BP, η Shell και η JP Morgan, απείλησε ανοιχτά ότι οποιαδήποτε παρέμβαση στο υπάρχων καθεστώς θα αποτελέσει απειλή για τη θέση της Ευρώπης στο παγκόσμιο εμπόριο – θέση που δεν επιβεβαιώνεται από καμία σοβαρή σχετική έρευνα. Στα χρόνια του Μπαρόζο το EU-ETS μετατράπηκε, όπως είχε προβλεφθεί πριν από την εφαρμογή του, σε ένα καταστροφικό για το περιβάλλον καζίνο κερδοσκοπίας αλλά και φοροδιαφυγής (μόνο το 2009 χάθηκαν πέντε δισεκατομμύρια ευρώ από απάτες στην καταβολή φόρων που σχετίζονται με την εμπορία ρύπων).

Καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι «κομισάριοι» του Μπαρόζο και στην ιδιωτικοποίηση δικτύων ύδρευσης σε ολόκληρη την Ευρώπη – μια διαδικασία που είχε αρχίσει να αντιστρέφεται στη δεκαετία του 90 καθώς οι πολίτες της ΕΕ συνειδητοποιούσαν το τεράστιο κόστος της ανάθεσης σε ιδιώτες του μονοπωλίου της ύδρευσης. Μετά την ανατροπή του εκλεγμένου πρωθυπουργού της Ιταλίας, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, από τον τεχνοκράτη Μάριο Μόντι η Επιτροπή παρενέβη «δικτατορικά» ζητώντας ιδιωτικοποίηση του δικτύου στην Ιταλία, παρά το γεγονός ότι η πρόταση είχε απορριφθεί από το 95% των Ιταλών πολιτών σε δημοψήφισμα. Ιδιαίτερα για τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας ο Μπαρόζο μετέτρεψε την τρόικα σε βασικό μηχανισμό εκποίησης των δημοσίων υπηρεσιών ύδρευσης ικανοποιώντας έτσι αιτήματα συγκεκριμένων κολοσσών όπως οι γαλλικές Veolia και Suez. Συμπτωματικά, καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία έπαιξε και ο Γάλλος επίτροπος εσωτερικής αγοράς, Μισέλ Μπαρνιέρ, ο οποίος με πρόσχημα την ευθυγράμμιση των ρυθμίσεων στις χώρες μέλη άρχισε να δημιουργεί εμπόδια στη συνεργασία δημοσίων υπηρεσιών ανοίγοντας το δρόμο για περισσότερα ΣΔΙΤ (συμπράξεις δημοσίου ιδιωτικού τομέα)και τελικά για την ιδιωτικοποίηση αρκετών επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας.

Ο μεγαλύτερος κερδισμένος βέβαια, όπως έχουμε εξηγήσει και στο παρελθόν, ήταν το λόμπι των ευρωπαϊκών τραπεζών IIF, το οποίο στα χρόνια του πάλαι ποτέ«μαοϊστή» προέδρου της Κομισιόν απέκτησε πρόσβαση ακόμη και συναντήσεις των αρχηγών κρατών της ΕΕ. To 1.6 τρισεκατομμύριο ευρώ που εγκρίθηκε από την ΕΕ για τη διάσωση των τραπεζών, μετατρέποντας μια χρηματοπιστωτική κρίση του ιδιωτικού τομέα σε δημοσιονομική, άλλαξε για πάντα την πορεία της ευρωπαϊκής ηπείρου δημιουργώντας θύλακες απόλυτης εξαθλίωσης και εσωτερικών αναταραχών.

Σε αυτή τη διαδικασία το όνομα του Μπαρόζο θα μείνει χαραγμένο με χρυσά γράμματα στη μνήμη των μεγαλύτερων εταιρειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες μέσα σε μόλις δυο θητείες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κέρδισαν όσα δεν είχαν καν τολμήσει να διεκδικήσουν από τη δημιουργία των πρώτων ευρωπαϊκών θεσμών. Το μέλλον θα δείξει αν, όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, θα βρουν τον τρόπο να τον «ευχαριστήσουν» με μια θέση σε κάποιο διοικητικό συμβούλιο πολυεθνικής και μετά την αποχώρησή του από την προεδρία της κομισιόν.

Άρης Χατζηστεφάνου
ΕΠΙΚΑΙΡΑ Μάιος 2014