Φασισμός: Ένα κεφάλαιο που οι Ιταλοί

δεν άνοιξαν ποτέ

Ένα ποσοστό των Ιταλών, μικρό μεν αλλά υπαρκτό, υποστηρίζει ακόμα τον Μπενίτο Μουσολίνι, θεωρώντας τον φασίστα δικτάτορα ως έναν «έντιμο πολιτικό και άνθρωπο». Κάθε χρόνο στην γειτονική χώρα, κυκλοφορεί ένα ημερολόγιο με φωτογραφίες του «Ντούτσε», το οποίο ο καθένας μπορεί να το βρει σε περίπτερα, βιβλιοπωλεία, αλλά και σε ένα πλήθος ιστοσελίδων. Οι πλειοψηφία των Ιταλών δεν είναι φασίστες, ωστόσο πρόκειται για ένα παράδειγμα της εν μέρει αποδοχής του φασισμού στη γειτονική χώρα, μια αποδοχή που έχει τις ρίζες της σε μία μακρά ιστορική διαδικασία.

Όπως αναφέρει το γερμανικό περιοδικό Spiegel, οι τουρίστες σοκαρισμένοι βλέπουν σε δημόσια θέα τα ημερολόγια με τις φωτογραφίες του δικτάτορα. Αν και η ιστορία τον έχει θάψει στα πιο σκοτεινά κατάστιχά της για τα εγκλήματά του, ακόμη και σήμερα, ο Μουσολίνι έχει μια μικρή αλλά πιστή βάση οπαδών, οι οποίοι δεν αγοράζουν μόνο τα ημερολόγιά του.

Μία από τις περιοχές της Ιταλίας που συγκεντρώνονται υποστηρικτές του φασίστα δικτάτορα είναι ένα μικρό χωριό στην επαρχία Emilia-Romagna, το Predappio, στο οποίο κατοικούν 7.000 άνθρωποι. Αυτό το φαινόμενο δεν είναι τυχαίο. Το Predappio είναι η γενέτειρα του Μπενίτο Μουσολίνι, του «αρχιτέκτονα του φασισμού» που αποτέλεσε και έμπνευση του ναζισμού του Αδόλφου Χίτλερ, ενώ εκεί βρίσκεται και ο τάφος του.

Σήμερα το Predappio αποτελεί προορισμό για τους νεοφασίστες που ταξιδεύουν στο χωριό για να φωτογραφηθούν μπροστά από τον τάφο του με υψωμένο το χέρι χαιρετίζοντας «ρωμαϊκά», όπως αναφέρουν οι ίδιοι, έναν χαιρετισμό που στη συνέχεια χρησιμοποίησαν οι ναζί, αλλά και σχεδόν το σύνολο των φασιστικών και ναζιστικών ομάδων ανά τον κόσμο. Ωστόσο όσοι κατοικούν στο μικρό χωριό ή ταξιδεύουν σε αυτό δεν σημαίνει πως είναι και οπαδοί του «Ντούτσε». Για παράδειγμα, όπως αναφέρει το Spiegel, ο δήμαρχος του χωριού εδώ και πολλά χρόνια προέρχεται από τις τάξεις της Αριστεράς.

Οι πλειοψηφία των Ιταλών δεν είναι φασίστες ωστόσο είναι άξιο συζήτησης ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν ακόμα κάποιοι υποστηρικτές του, σχολιάζει το γερμανικό περιοδικό, και μάλιστα εν μέρει με την αποδοχή ενός ποσοστού της ιταλικής κοινωνίας. Όπως παρατηρεί «το ευρύ κοινό στην Ιταλία γνωρίζει σχετικά λίγα για αυτό το κεφάλαιο της Ιστορίας, και ως επί το πλείστον αυτά που γνωρίζει είναι μύθοι και μισές αλήθειες».

Σε αντίθεση με τη Γερμανία, συνεχίζει το περιοδικό, που η μεταπολεμική αποναζιστική περίοδος ήταν μια μακρά διαδικασία και μια «ιστορική αναμέτρηση» η οποία συνεχίζεται ακόμα και σήμερα στο δημόσιο διάλογο, στην Ιταλία η πραγματική αντιπαράθεση με τον φασισμό δεν συνέβη ποτέ.

Λίγο μετά τον πόλεμο, οι Ιταλοί φασίστες έγιναν αποδεκτοί από την κοινωνία, η οποία τους θεωρούσε ως «χρήσιμες φωνές» ανάμεσα στην παγκόσμια ιδεολογική μάχη του καπιταλισμού και του κομμουνισμού. Σημειώνεται εξάλλου πως ο Μουσολίνι τα πρώτα του χρόνια είχε χρηματοδοτηθεί και υποστηριχθεί από γαλλικές και βρετανικές υπηρεσίες.

Αντί να ασχοληθούν με το φασιστικό παρελθόν τους οι Ιταλοί το έχουν καταστείλει συλλογικά, αναφέρει το Spiegel. Χρήση χημικών ενάντια σε άμαχους στην Αιθιοπία, επιθέσεις στην Αλβανία και την Ελλάδα, ποτέ δεν συζητήθηκαν ή ξεχάστηκαν. Τι άλλο θα μπορούσε να εξηγήσει τον μύθο του «καλού Ιταλού στρατιώτη» όπως τον ανέλυσε πριν από αρκετά χρόνια ο Lutz Klinkhammer του Γερμανικού Ινστιτούτου στη Ρώμη.

Η ρατσιστική νόμοι του Μουσολίνι το 1938, η συμμετοχή της Ιταλίας στον Ισπανικό Εμφύλιο στο πλευρό του Φράνκο και του Χίτλερ, οι εκτοπίσεις και οι εκτελέσεις αιχμαλώτων. Πολλές πτυχές της φασιστικής Ιταλίας υποβαθμίζονται ιστορικά. Αντίθετα η γερμανική ενοχή για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι προφανώς ασύγκριτα μεγαλύτερη, την ώρα που τα εγκλήματα της φασιστικής Ιταλίας αντιμετωπίζονται στη γειτονική χώρα ως μάλλον αδιάφορα και ακίνδυνα. Οι εξορίες διαφωνούντων σε απομακρυσμένα χωριά για παράδειγμα χαρακτηρίστηκαν από τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι το 2003 απλώς ως «διακοπές σε εσωτερική εξορία».

Οι κυβερνήσεις Μπερλουσκόνι διαιώνισαν με επιτυχία τη συλλογική καταστολή της μεταπολεμικής περιόδου. Όταν μπήκε για πρώτη φορά στην πολιτική σκηνή στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο Μπερλουσκόνι είχε ανάγκη τους φασίστες ώστε να δημιουργήσει πλειοψηφικό ρεύμα. Έτσι του έκανε κοινωνικά αποδεκτούς σχηματίζοντας μια συμμαχία μαζί τους που τον έφερε στην εξουσία. Ο Μίρκο Τρεμαγκλια, πρώην υπουργός για την ιταλική ομογένεια, σε δηλώσεις του είχε καυχηθεί για τη «Δημοκρατία του Σάλο» (1943-1945) ένα βραχύβιο καθεστώς μαριονέτα της ναζιστικής Γερμανίας που δημιουργήθηκε στη Βόρεια Ιταλία από τον Μουσολίνι μετά την εισβολή των Συμμάχων στην Ιταλία. Ο Μαουρίτσιο Γκασπάρι, εκ των ηγετικών φυσιογνωμιών του PDL, είχε δηλώσει πως στόχος του είναι η προώθηση μιας «πολιτιστικής δεξιάς» που θα έβαζε τέλος στην «κυριαρχία της Αριστεράς στα σχολεία κι τη δημόσια τηλεόραση της Ιταλίας».

Ο Γκασπάρι έδωσε εντολή στη δημόσια τηλεόραση να αναφερθούν σε αφιέρωμά της «Ρώμη 1948-1959» διάφορα σχόλια όπως: «Χάρη στην κουλτούρα της Δεξιάς η Ιταλία παραμένει σήμερα μια υγιέστερη χώρα από τις δημοκρατίες που κινούνται προς την κατεύθυνση του μηδενισμού».

Ωστόσο, γράφει το Spiegel, ο Μπερλουσκόνι και οι συνεργάτες του δεν κατάφεραν να μετατρέψουν την Ιταλία σε μία «χώρα της δεξιάς». Το φασιστικό κόμμα «Εθνική Συμμαχία» είναι κατακερματισμένο και σχεδόν χωρίς πολιτική βαρύτητα, ενώ τα μικρότερα κόμματα της άκροδεξιάς δεν έχουν πολλούς υποστηρικτές. Αυτό τελικά που άφησε όμως ο Μπερλουσκόνι στο πέρασμά του είναι στην πραγματικότητα να υποβαθμίσει τον κίνδυνο του φασισμού.

Είναι αυτή η υποβάθμιση που έχει δώσει τη δυνατότητα σε ακροδεξιές περιθωριακές ομάδες το θάρρος να επιδεικνύονται ανοιχτά και συχνά με βίαιο τρόπο. Όταν φασίστες επιτέθηκαν σε βρετανούς οπαδούς φωνάζοντας Εβραίοι τον περασμένο Νοέμβριο λίγο πριν από τον αγώνα Λάτσιο-Τότεναμ στη Ρώμη ή όταν νεοφασίστες εμφανίζονται στα σχολεία για να διαμαρτυρηθούν για τις περικοπές στην εκπαίδευση κρατώντας καπνογόνα και φωνάζοντας «Ο Ντούτσε ζει» τότε αυτή είναι η κληρονομία που άφησε η βασιλεία του Μπερλουσκόνι.