Το τέλος της Κοπεγχάγης (2 -ένα χρόνο μετά): Στάλινγκραντ//Γκουέρνικα
100 χρόνια από τη γέννηση του Άσγκερ Γιόρν φέτος. Στη Δανία διάφορες ομιλίες και εκθέσεις για τον Γιόρν. Μια συνολική παρουσίαση του έργου του στην κρατική πινακοθήκη της Κοπεγχάγης. Ο πολιτικός, λαογραφικός, περιπετειώδης Γιόρν, εκεί, σε όλες τις όψεις του.
Asger Jorn 1963, Nothing happens (indeed θα προσθέσουμε εμείς. Το ζευγάρι στη φωτογραφία πούλησε τον πίνακα για μερικά εκατομμύρια (δε ξέρω τι), και το άρθρο της εφημερίδας μιλούσε για λεφτά)
Παράλληλα, ένας Γιόρν θεσμοθετημένος, αναγνωρισμένος, στις γκαλερί και στα μουσεία με τα εισητήρια, εκεί που βλέπεις μόνο, δίχως να αγγίζεις. Μόλις λίγο καιρό πριν σε κάποιο άλλο κρατικό ίδρυμα εδώ, τόλμησαν να τοποθετήσουν το έργο του Γιόρν σε διάλογο με εκείνο του υπερφίαλου Αμερικάνου, του Τζάκσον Πόλοκ. Κάποιοι εδώ ίσως να τον γιορτάζουν με τον τρόπο που γιόρταζε ο Σαρκοζί το καθεστωτικό μνημόσυνο που πήγε να στήσει του Καμύ. Με τον τρόπου που κάνει να τρίζουν τα κόκκαλα των νεκρών, απόδειξη ότι από τους φασίστες ούτε οι νεκροί δεν είναι ασφαλείς, όπως έγραφε και ο Βάλτερ Μπένγιαμιν.
Μπορεί λοιπόν, ακόμα να μιλήσει το έργο έτσι, σε αυτές τις συνθήκες, της ήττας, όπου κυριαρχούν τα τέρατα; Στα ιδρύματα που έφτιαξε η μπουρζουαζία για να επιδεικνύει τον πλούτο της; Μπορεί, έστω και έτσι;
Μπορεί λοιπόν, ακόμα να μιλήσει το έργο έτσι, σε αυτές τις συνθήκες, της ήττας, όπου κυριαρχούν τα τέρατα; Στα ιδρύματα που έφτιαξε η μπουρζουαζία για να επιδεικνύει τον πλούτο της; Μπορεί, έστω και έτσι;
Για να δούμε.
Εξπρεσιονισμός στα χνάρια του Μουνκ, αφαιρέσεις τύπου Καντίσκυ, σουρεαλισμός αλά Έρνστ, κυβισμός. Σχέδια σχεδόν παιδικά και άγριες σπατουλιές γεμάτες από άγρια χρώματα, ξανά και ξανά. Τα πρώτα χαρακτικά του Γιόρν, για την εφημερίδα του ΚΚ Δανίας, στη δεκαετία του 1930. Κι ένα τρελό χιούμορ, ένα άγριο γέλιο, ηδονικό, στον καταστασιακό ορίζοντα, που διαλύει τις μορφές, τις εικόνες, τα ήθη, τα στερεότυπα, τις νόρμες.
(Asger Jorn, 1962: Ainsi on s’Ensor) you might as well live
Βλέποντας το έργο του Γιόρν, ακολουθεί κανείς την ιστορία της Ευρώπης στον μικρό (κατά Χομπσμπάουμ) 20ό αιώνα. Τη φρικτή αυτή εποχή.
Φαίνονται τα σύννεφα και η αδυνατότητα. Και κάτι απαίσια τέρατα που άλληλοσπαράζονται, κωμικά, κωμικοτραγικά, φρικτά.
Κι από τα όνειρα των λαών του 1945 για ελευθερία και ειρήνη, παρά τις διακυρήξεις του COBRA για μια νέα τέχνη για μια νέα ζωή, η δημιουργία του ΝΑΤΟ έδειξε ότι στήνονταν ήδη οι μηχανικές πια, βάσεις για μια νέα περίοδο του θανάτου, του θανάτου που αν αποφασιζόταν, δε θα ξέφευγε κανείς, καθώς υπήρχε η τεχνογνωσία να καθηλώσει το μέλλον στην κυριαρχία εκείνων που είχαν τις καλύτερες μηχανές πολέμου.
Άσγκερ Γιόρν 1951: the right of the eagles
Παραδόξως, το ΝΑΤΟ έχει σήμερα για αρχηγό, το πιο εμετικό προθυπουργό της Δανίας, τον αρχισυντηρητικό Άνας Φο Ράσμουσεν, που έσυρε τους Δανούς στους άδικους πολέμους του Μπους στην πρώτη δεκαετία του 21ου, και αμαύρωσε το όνομα της χώρας και των ανθρώπων, βγάζοντας το πιο αποκρουστικό, υπεροπτικό και ρατσιστικό πρόσωπο της χώρας παραέξω. Ήταν η επέλαση των συντηρητικών και των ψυχοπαθών καθαρμάτων του διεθνούς κεφαλαίου. Ευτυχώς, και στις πιο μαύρες εποχές, υπάρχουν πάντα σύντροφοι παντού που θα αναλάβουν το βάρος της αξιοπρέπειας και που θα σταθούν για όλους.
Στόλισαν τον φασίστα με τον τρόπο που συχνά έβαφε ο Γιόρν. Ναι, καμία χώρα δεν είναι μόνο φασιστική.
Καλύτερα να χρησιμοποιούμε ζώα για να δείξουμε τις συμπεριφορές και τα πάθη των ανθρώπων, έλεγε ο Γιόρν που αποστρέφονταν την κυριαρχία της λογικής στα ανθρώπινα, σαν την ολοκληρωτική επικράτηση του κόσμου του αστού.
“Στην αρχή, ήταν η εικόνα”, έλεγε επίσης ο Γιόρν, σε αντίθεση με τον λόγο του Ευαγγελίου, για να προκρίνει τη Σκανδιναβική διαφορά. Οι λαοί της Σκανδιναβίας δεν είχαν αναπτύξει γραφή, και για το λόγο αυτό, έφτιαχναν εικόνες που σκάλιζαν στους γρανίτες της πράσινης Σκανδιναβικής γης.
Γύρισε ο Γιόρν όλη τη Σκανδιναβία κι έβγαλε φωτογραφίες, χιλιάδες φωτογραφίες, τις μορφές που έφτιαχναν οι Σκανδιναβοί πρόγονοι του. Και τις μορφές αυτές, τις απλοϊκές, τις αρμονικές με τη ζωή της υπαίθρου και τις δυνάμεις της φύσεις, τις απέδωσε στη ζωγραφική του, που είναι γεμάτη προσωπάκια. Φτιαγμένες με το χέρι ενός παιδιού, όπως και οι ζωγραφιές του Πικάσο.
Είχε δει ο Γιόρν τη Γκουέρνικα. Στο Παρίσι, το 1937. Ίσως και αργότερα. Θέλησε να φτιάξει ένα αντίστοιχο έργο. Το Στάλινγκραντ του, κράτησε 12 χρόνια. Πιθανώς να έμεινε ανολοκλήρωτο. Ο Γιόρν είδε ότι προσπαθούσε να απεικονίσει κάτι που δεν γίνεται να απεικονιστεί. Εγκατέλειψε τον τεράστιο καμβά, αφού τον έσβησε πολλές πολλές φορές, με τραχιές πινελιές ισοπεδωτικές, σαν την ισοπέδωση του πολέμου.
Όσο προσπαθούσε να αποδώσει το Στάλινγκραντ, ο Γιόρν συνομιλούσε με έναν ιταλό φίλο του, που έτυχε, ποιός ξέρει για ποιό λόγο, να πολεμήσει στο Στάλινγκραντ, σε τάγμα Ιταλών φασίστων, που πολεμούσαν πλάι με τους Γερμανούς. Είπε στο Γιόρν για τις φρίκες και τις τερατωδίες των μαχών στο χιόνι, από σπίτι σε σπίτι, σε μια πόλη γεμάτη αμάχους. Και ξεδίπλωσε η φαντασία του Γιόρν τον παραλογισμό του ανθρώπου που υπερβαίνει ιδεολογίες. Έτσι το Στάλινγκραντ του Γιόρν, εν αντιθέσει με την Γκουέρνικα του Πικάσο, δεν είναι ένα αμιγώς πολιτικό έργο, αλλά ένα έργο που πασχίζει να σχολιάσει τη βία του ανθρώπου και το μαζικό θάνατο.
Πως αλλιώς να διαβάσεις τις άναρθρες γραμμές; Και τι άλλο είναι ο πόλεμος εξάλλου; Εκεί τα χιόνια, εκεί το αίμα, εκεί τα κτήρια από κάτω, εκεί οι μάχες.
Πηγή:
http://heterotopiasblog.wordpress.com/2014/05/12/%CF%84%CE%BF-%CF%84%CE%AD%CE%BB%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CE%BF%CF%80%CE%B5%CE%B3%CF%87%CE%AC%CE%B3%CE%B7%CF%82-2-%CE%AD%CE%BD%CE%B1-%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%BF-%CE%BC%CE%B5%CF%84/#like-784