Μποντριγιάρ: H διαφάνεια του κακού
Επίκαιρα αποσπάσματα από το βιβλίο του Γάλλου φιλόσοφου
ΈΝΑ ΕΙΔΟΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑΣ ΕΧΕΙ ΚΥΡΙΕΨΕΙ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΜΑΣ, ένα είδος διάλυσης της αρνητικότητας μέσα σε μια συνεχή μετάγγιση ευφορίας… Χάρη στην εγκαθίδρυση μιας οριστικής διαφάνειας.
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΘΥΜΙΖΕΙ ΚΑΠΩΣ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΠΟΥ ΧΑΝΕΙ ΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ: Είτε γίνεται διάφανος στο φως που τον διαπερνά, είτε φωτίζεται απ’ όλες τις μορφές, υπερεκτεθειμένος, χωρίς άμυνες, σε όλες τις πηγές φωτός. Φωτιζόμαστε έτσι από όλες τις μορφές, από τις τεχνικές, τις εικόνες, την πληροφόρηση, χωρίς να μπορούμε να διαθλάσουμε αυτό το φως και είμαστε καταδικασμένοι σε μια λευκή δραστηριότητα, σε μια λευκή κοινωνικότητα, στη λεύκανση των σωμάτων όπως και του χρήματος, του εγκεφάλου και της μνήμης, σε μια πλήρη ασηψία.
ΛΕΥΚΑΙΝΕΤΑΙ Η ΒΙΑ, ΛΕΥΚΑΙΝΕΤΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ, ΜΕ ΜΙΑ ΓΙΓΑΝΤΙΑΙΑ ΜΑΝΟΥΒΡΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ, με το πέρας της οποίας δεν υπάρχουν πια παρά μια κοινωνία και άτομα στα οποία έχει απαγορευτεί η βία και η αρνητικότητα. Όμως ό,τι δεν μπορεί πια να αρνηθεί τον εαυτό του ως τέτοιο είναι καταδικασμένο στη ριζική αβεβαιότητα και στην απροσδιόριστη προσομοίωση. […]
ΑΛΛΟΤΕ ΜΙΛΟΥΣΑΜΕ ΓΙΑ ΣΙΩΠΗ ΤΩΝ ΜΑΖΩΝ. Αυτή η σιωπή ήταν το συμβάν της προηγούμενης γενιάς. Σήμερα οι μάζες δεν δρουν δια της λιποταξίας αλλά δια λοιμώξεως. Μολύνουν τις δημοσκοπήσεις και προβλέψεις με τα ετερόκλητα κέφια τους. Καθοριστικός παράγοντας δεν είναι πια η αποχή, η σιωπή τους, αλλά η εκ μέρους τους χρησιμοποίηση των γραναζιών της αβεβαιότητας. Παλιά έπαιζαν υπέροχα την εθελοδουλία τους, εφεξής παίζουν την ακούσια αβεβαιότητά τους.
ΤΟΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ, ΕΝ ΑΓΝΟΙΑ ΤΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΠΟΥ ΣΚΥΒΟΥΝ ΕΠΑΝΩ ΤΟΥΣ και των χειραγωγών που νομίζουν ότι τις επηρεάζουν, οι μάζες κατάλαβαν ότι το πολιτικό είναι δυνητικά νεκρό, αλλά ότι αυτές μπορούν να παίξουν ένα καινούριο παιχνίδι, εξίσου διεγερτικό με εκείνο των χρηματιστηριακών διακυμάνσεων, ένα παιχνίδι όπου μπορούν με αβάσταχτη ελαφρότητα να βάζουν τις ακροαματικότητες, τις χαρισματικότητες, τα ποσοστά κύρους και τον πίνακα τιμών των εικόνων να χορεύουν.
ΑΦΟΥ ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ ΤΙΣ ΑΠΟ-ΗΘΙΚΟΠΟΙΗΣΑΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΠΟΙΗΣΑΝ ΓΙΑ ΝΑ ΤΙΣ ΚΑΤΑΝΤΗΣΟΥΝ ΖΩΝΤΑΝΗ ΛΕΙΑ του λογισμού των πιθανοτήτων, σήμερα κι αυτές αποσταθεροποιούν όλες τις εικόνες και περιπαίζουν την πολιτική αλήθεια. Παίζουν αυτό που έμαθαν να παίζουν, παίζουν στο Χρηματιστήριο των αριθμών και των εικόνων της απόλυτης κερδοσκοπίας, επιδεικνύοντας την ίδια ανηθικότητα με τους κερδοσκόπους. Απέναντι στην ηλίθια βεβαιότητα, απέναντι στην αδυσώπητη κοινοτοπία των αριθμών, οι μάζες ενσαρκώνουν στο περιθώριο, με όρους κοινωνιολογικούς, την αρχή της αβεβαιότητας.
ΑΝ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝΕΙ ΟΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ (και η κοινωνική ευταξία είναι σήμερα στατιστική ευταξία), οι μάζες περιφρουρούν κρυφά την κοινωνική αταξία. […]
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟ ΟΝΕΙΡΕΥΤΗΚΑΜΕ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΜΑΡΞ, στην κατάργηση των τάξεων και στη διαφάνεια του κοινωνικού, σύμφωνα με την αναπόδραστη λογική της κρίσης του Κεφαλαίου. Κατόπιν το ονειρευτήκαμε στην εξάρνηση των ιδίων των αιτημάτων της Οικονομίας και εν αυτώ της μαρξιστικής κριτικής: εναλλακτική οδός που αρνιόταν οποιαδήποτε προτεραιότητα του οικονομικού ή του πολιτικού - διότι η οικονομία απλώς θα καταργείτο ως επιφαινόμενο, νικημένη από το ίδιο της το Ομοίωμα και από μια ανώτερη λογική.
ΣΗΜΕΡΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΠΙΑ ΝΑ ΟΝΕΙΡΕΥΤΟΥΜΕ ΤΙΠΟΤΑ: η πολιτική οικονομία παίρνει τέλος μπροστά στα μάτια μας, μετατρεπόμενη μόνη της σε μια δια-οικονομία της κερδοσκοπίας που περιπαίζει την ίδια της τη λογική (τον νόμο της αξίας, τους νόμους της αγοράς, την παραγωγή, την υπεραξία, την κλασική λογική του κεφαλαίου) και που δεν έχει, άρα, τίποτα το οικονομικό ή το πολιτικό. Πρόκειται για ένα καθαρό παιχνίδι με κανόνες κυμαινόμενους και αυθαίρετους, για ένα παιχνίδι καταστροφής.
ΚΑΙ ΕΤΣΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΣΕ, ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΜΕΝΑΜΕ. Παροξυνόμενη σε βαθμό παρωδίας. Η κερδοσκοπία δεν έχει να κάνει με την υπεραξία. Είναι η έκσταση της αξίας χωρίς καμιά αναφορά στην παραγωγή ούτε στις πραγματικές συνθήκες της. Είναι η καθαρή και κενή μορφή, η μορφή που έχει καθαρθεί από την αξία και παίζει πια μόνο με την περιστροφή της (την τροχιακή κυκλοφορία της). Αποσταθεροποιούμενη μόνη της με τρόπο τερατώδη και, θα λέγαμε, ειρωνικό, η Πολιτική Οικονομία αποκλείει κάθε εναλλακτική οδό.
ΤΙ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΜΕ ΝΑ ΑΝΤΙΤΑΞΟΥΜΕ ΣΕ ΕΝΑΝ ΤΕΤΟΙΟ ΥΠΕΡ-ΘΕΜΑΤΙΣΜΟ που προσοικειώνεται με τον τρόπο του την ενέργεια του πόκερ, του πότλατς, του καταραμένου αποθέματος, και συνιστά, κατά κάποιον τρόπο, το πέρασμα στην αισθητική και παραληρηματική φάση της Πολιτικής Οικονομίας; Αυτό το απροσδόκητο τέλος, αυτή η μεταβατική φάση, αυτή η καμπύλη διάχυσης είναι, κατά βάθος, κάτι πολύ πιο πρωτότυπο απ’ όλες τις πολιτικές ουτοπίες μας.
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Ζαν Μπροντιγιάρ Η Διαφάνεια του κακού (εκδ. Εξάντας).
Ζαν Μποντριγιάρ (27 Ιουλίου 1929- 6 Μαρτίου 2007). Γάλλος κοινωνιολόγος, φιλόσοφος, πολιτικός σχολιαστής και φωτογράφος. Έγραψε περίπου 50 βιβλία, ασκώντας σε αυτά κριτική στους μηχανισμούς της καταναλωτικής κοινωνίας. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και μερικά από τα πιο γνωστά του είναι τα: Αμερική, H διαφάνεια του κακού, Η έκταση της επικοινωνίας, Ο καθρέφτης της παραγωγής, Το σύστημα των πραγμάτων.