Η τέχνη της εξαπάτησης και τα κινηματικά «εργαλεία»: όλα είναι πολιτική
πως η συνέχεια και η συνέπεια τόσο του λόγου, όσο και της δράσης είναι για τους αναρχικούς τόσο σημαντική, όσο το νερό για την ζωή. Προσπαθώντας, λοιπόν, να φανούμε συνεπείς και μιας και προαναγγείλαμε την περαιτέρω ενασχόληση μας με το συγκεκριμένο ζήτημα, παρουσιάζουμε στο παρόν κείμενο ένα ακόμη «εργαλείο» του λεγόμενου κινήματος, ίσως το πλέον προσφιλές του∙ την πολιτική. Ποιος, άραγε, θα αμφισβητούσε πως η εν λόγω λέξη επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά, ως απαραίτητο «στολίδι» κινηματικών, αλλά και φερόμενων ως αναρχικών κειμένων; Δεν νομίζουμε πως κάποιος θα μπορούσε να βρει απτά επιχειρήματα για το αντίθετο. Είναι, όμως, η επανάληψη λέξεων ή και φράσεων δηλωτική για την όποια αλήθεια, ενδεχομένως, εμπεριέχεται σε αυτές ή μήπως η συχνότητα της χρήσης τους επ’ ουδενί καθορίζει και το πραγματικό τους νόημα;Είναι γεγονός πως όσοι διαβάζουν τις κινηματικές απόψεις –οι οποίες, ειρήσθω εν παρόδω, παρουσιάζονται και ως απελευθερωτικές– «βομβαρδίζονται» με την λέξη πολιτική και τα παράγωγα της. Αποτελεί, όμως, αυτό από μόνο του επιχείρημα για την ταύτιση της πολιτικής με τις απελευθερωτικές διαδικασίες; Αφού όλοι το λένε και όλοι το γράφουν, δεν μπορεί, έτσι δεν θα ’ναι τα πράγματα; Σε καμιά περίπτωση, απαντάμε. Όπως έχουν, ορθότατα, αναφέρει και σε κείμενο τους οι σύντροφοι της Συσπείρωσης Αναρχικών «η μόνη διαφορά ανάμεσα σε μια επινοημένη ιστορία και στην αλήθεια, είναι το πόσο συχνά λέγεται μια ιστορία».Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τι είναι πολιτική; Κατ’ αρχάς, αναφερόμαστε σε μια έννοια σύμφυτη της πόλης. Δεν υπάρχει, δηλαδή, πολιτική έξω απ’ την πόλη, την πολιτεία, το κράτος και τον πολιτισμό. Οπότε, η πολιτική θα ήταν, το δίχως άλλο, κάτι παντελώς άγνωστο για τους απολίτιστους προγόνους μας∙ δεν είχαν την ανάγκη να την επινοήσουν για τον απλούστατο λόγο πως θα τους ήταν τόσο χρήσιμη όσο θα ήταν ένα παγωτό χωνάκι για το σφίξιμο μιας βίδας. Γιατί, όμως, κάτι δίχως χρησιμότητα για τις απολίτιστες φυλές, αποδείχθηκε θεμελιώδους σημασίας για την δημιουργία της πόλης, του κρατικού, δηλαδή, προπλάσματος;
Για να απαντήσουμε όμως σε αυτή την ερώτηση, είναι απαραίτητο να ξεκαθαρίσουμε το αυτονόητο, τουλάχιστον για εμάς. Η πόλη, από καταβολής πολιτισμού, είναι ένα εξουσιαστικό κατασκεύασμα, στο οποίο οι πρώιμες κρατικές μορφές εγκλώβισαν πολλές απ’ τις ελεύθερες κοινότητες ανθρώπων, σχηματίζοντας έτσι με την βία τις πρώτες κοινωνίες. Αν, φυσικά, κάποιος πιστεύει πως η πόλη είναι ό,τι καλύτερο έχει συμβεί στην ανθρώπινη ιστορία και απλώς η σημασία της έχει αλλοτριωθεί μέσα στον καπιταλισμό, τότε η δράση του δεν είναι αντικρατική, αλλά αντικαθεστωτική. Αν εξωραΐζονται οι πόλεις, προφανώς θα εξωραΐζεται για τον πολυπράγμονα κινηματικό νου και ο κρατικός θεσμός. Και ζήσαν αυτοί καλά και εμείς χειρότερα. Η πόλη όμως, όπως και η πολιτεία και το κράτος λειτουργούν ως άλλες μπάμπουσκες: παράγουν και αναπαράγουν την σκλαβιά μας και διαφέρουν, ως μηχανισμοί καταπίεσης, μόνο στα μεταξύ τους μεγέθη. Ας επανέρθουμε όμως στο παραπάνω ερώτημα∙ γιατί, τελικά, η πολιτική υπήρξε τόσο απαραίτητη για την δημιουργία της πόλης, όπως επίσης και για τον μετασχηματισμό της δεύτερης σε πιο άτεγκτους μηχανισμούς καταπίεσης; Η πολιτική, λοιπόν, είναι το εξουσιαστικό εργαλείο –μιας και οι κινηματίες λατρεύουν τα εργαλεία– με το οποίο ο πρώιμος κρατισμός, αφομοίωσε, απέκδυσε και ομογενοποίησε τους ελεύθερους ανθρώπους, συνθλίβοντας έτσι την κοινότητα, το ζωντανό κύτταρο της ανθρωπινότητας, για τον σχηματισμό των πρώτων κοινωνιών. Η πολιτική, μέχρι και σήμερα, όχι μόνο αναπαράγει τον εαυτό της, αλλά βεβαίως, δεν λησμονεί να εμπλουτίζει την εξουσιαστική της φαρέτρα με φαρμακερά βέλη, που δεν έχουν άλλη στόχευση απ’ τους αγωνιζόμενους ανθρώπους.
Ευκαιρίας δοθείσης, δεν λησμονούμε να επαναλαμβάνουμε πως η πολιτική είναι η τέχνη της εξαπάτησης, το λίκνο του ψέματος και το μεγαλύτερο εμπόδιο των ανθρώπων προς την ολική απελευθέρωση. Πολιτική σημαίνει ελιγμός, εκπροσώπηση, διαχείριση, χειραγώγηση, εξευτελισμός. Μα, καλά, ίσως ν’ αναρωτηθείτε, αν έστω, τα πράγματα είναι έτσι όπως τα λέμε, για ποιον λόγο ακόμη και αναρχικοί και πολλοί εξ αυτών με καταγεγραμμένη ιστορία στους κοινωνικούς αγώνες, βροντοφωνάζουν με παρρησία πως κάνουν πολιτική; Σίγουρα, η απάντηση δεν είναι εύκολη. Θα μπορούσαμε, ωστόσο, να χρεώσουμε δόλο στον καθένα; Δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση. Είμαστε βέβαιοι, όπως και για το ζήτημα της άμεσης δημοκρατίας που ήδη αναλύσαμε, πως σε πολλές αναρχικές ομάδες η έλλειψη εμβάθυνσης των αναρχικών επιχειρημάτων, δημιουργεί αυτομάτως μια ουσιαστική ελλειμματική, την οποία με μεγάλη ευχαρίστηση έρχεται να καλύψει το ιδεολογικό οπλοστάσιο του αναρχισμού-μαρξισμού-λενινισμού, που ρέει άφθονο στην κινηματική «σκέψη». Υπάρχουν όμως και αυτοί, που εν γνώσει τους προωθούν την πολιτική ως πανάκεια, γιατί η μικροπρέπεια, η ανεντιμότητα και ο καιροσκοπισμός έχει γίνει το δεύτερο όνομά τους. Οι αγωνιζόμενοι άνθρωποι, όμως, έχουν μάτια και διαβάζουν και ο καθένας κρίνεται για όσα δηλώνει και πράττει.
Υπάρχουν, βέβαια και σύντροφοι που δέχονται ότι η πολιτική είναι το πασπαρτού της εξουσίας, αλλά πιστεύουν πως οι αναρχικοί μπορούν να επανανοηματοδοτήσουν την σημασία της, δίνοντας της θετικό πρόσημο. Αφ’ ενός θεωρούμε αγνές τις προθέσεις τους. Αφ’ ετέρου, όμως, είναι πασιφανές πως η άποψη τους πέφτει εκ των πραγμάτων στο κενό. Δεν μπορείς να φτιάξεις γλυκό με σάπια αυγά, ακόμη και αν γίνεις η μετενσάρκωση του Νίκου Τσελεμεντέ. Στους κοινωνικούς αγώνες, δηλαδή, τα μέσα οφείλουν να είναι ίδιας φύσης, ουσίας και αξίας με τον σκοπό. Η πολιτική είναι ένα θεσμικό ανοσιούργημα των κρατιστών και όσο οι αγωνιζόμενοι άνθρωποι απομακρύνονται συνειδητά απ’ αυτό, τόσο θα ζωντανεύει μέσα τους το όραμα του ανεξούσιου κόσμου.
Ας το ξανασκεφτούν, λοιπόν, όσοι θέλουν να εμπλέξουν, με πρόθεση ή χωρίς, τους αγωνιζόμενους ανθρώπους στα δίχτυα της πολιτικής και μάλιστα σε μια περίοδο που τόσο η πολιτική, όσο και το απότοκο της, ο κομματικός μηχανισμός φυλλοροούν. Δεν είναι δυνατόν, αν θεωρείς τον εαυτό σου αγωνιζόμενο άνθρωπο και ενώ ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας παρ’ ότι μπερδεμένο και με άπειρες αντιφάσεις να πετάει κλωτσηδόν την πολιτική απ’ την πόρτα, εσύ να την βερνικώνεις και να του την μπάζεις απ’ το παράθυρο.Οι αναρχικοί, λοιπόν, δεν κάνουν πολιτική, ούτε την προτείνουν «εργαλειακά» σε όσους αγωνίζονται. Αν τα κινήματα χρειάζονται πολιτική, τότε είναι βέβαιο πως η αγωνιζόμενη κοινωνία δεν χρειάζεται ούτε το ένα ούτε το άλλο.
Η πολιτική, με βάση όσα αναπτύξαμε, αποτελεί τον κύριο ιδεολογικό σκελετό που συγκρατεί το κινηματικό οικοδόμημα. Ας την φανταστούμε σαν μια κονσόλα ήχου, στην οποία συνδέονται διάφορα μουσικά όργανα: η άμεση δημοκρατία, ο αντιφασισμός, ο εργατισμός, η προλεταριακή «πρωτοπορία», ο μαρξισμός, ο αναρχισμός κ.α. Δίχως την πολιτική κανένα απ’ όλα αυτά τα εν δυνάμει μουσικά όργανα, δεν θα ήταν σε θέση να παράγει κανέναν ήχο. Και η μουσική τους, βέβαια, είναι φριχτή. Δεν απελευθερώνει, αλλά απεναντίας εμπλέκει περισσότερο όσους την ακούν στον πολιτικό, άρα και εξουσιαστικό, βούρκο.
Απεναντίας, ο δρόμος προς την ολική απελευθέρωση ανθρώπου και φύσης, είναι ένα μονοπάτι στενό και δύσβατο, αλλά στις άκριες του φυτρώνουν όμορφα αγριολούλουδα. Για όποιον το βαδίζει, οι σχέσεις του με την πολιτική, το κράτος, την εξουσία είναι ξεκάθαρες∙ εχθρικές με τους θεσμούς, ανταγωνιστικές με όσους τους υπηρετούν. Δεν επιτρέπει στην πολιτική να θεσμοθετήσει τους αγώνες του, ούτε να αφομοιώσει την αντικρατική του δράση, μετατρέποντας την σε κάτι ακίνδυνο και ανούσιο. Η πολιτική, εν τέλει, αποτελεί εξουσιαστικό αποκούμπι για κομμουνιστές, φιλελεύθερους, δεξιούς, αριστερούς, φασίστες, ναζιστές, μπολσεβίκους και για όλο το υπόλοιπο ιδεολογικό καραγκιοζιλίκι που έχει αιματοκυλήσει, ανά τους αιώνες, τον πλανήτη∙ όχι για τους αναρχικούς.
Είναι αδιαμφισβήτητο πως ο δημόσιος λόγος των αναρχικών οφείλει να ανακλά τόσο τις απόψεις, όσο και την απελευθερωτική τους ηθική προς την αγωνιζόμενη κοινωνία. Με άλλα λόγια, ο δημόσιος λόγος τους, είτε το επιθυμούν είτε όχι, τους αφήνει εκτεθειμένους σε κάθε είδους κριτική, αντικειμενική ή προκατειλημμένη. Είναι, το γεγονός αυτό, κάτι που θα έπρεπε οι αναρχικές ομάδες να αποφεύγουν; Όχι, σε καμιά περίπτωση απαντάμε∙ αντιθέτως, μάλιστα και στον βαθμό που μπορούν, είναι σημαντικό να παίρνουν θέση για όλα τα ζητήματα των κοινωνικών αγώνων, ασχέτως με την αγαθοπροαίρετη ή και πλήρως κακόβουλη κριτική που ενδέχεται να δεχτούν. Στο επόμενο, λοιπόν, κείμενο για τα κινηματικά «εργαλεία», θα αναπτύξουμε, θα αναλύσουμε και βεβαίως θα επιχειρηματολογήσουμε για ποιο λόγο ο αγώνας για την Αναρχία είναι ξένος τόσο με το ιδεολόγημα του εργατισμού, όσο και με το μαρξιστικό φληνάφημα της προλεταριακής «πρωτοπορίας».
σύντροφοι για την Αναρχική απελευθερωτική δράση