Σπέρνουν πείνα, θερίζουν θυμό: γιατί η Βοσνία καίγεται
Μετάφραση Μ.Θεοδοσιάδης
Αποτυχημένες ιδιωτικοποιήσεις, τεράστια ανεργία και ένα απόλυτα αναποτελεσματικό και ασύδοτο πολιτικό σύστημα πυροδοτούν τις διαμαρτυρίες στη Βοσνία.
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αναδύεται εν τέλει από τα παρασκήνια, για άλλη μια φορά ως χώρα παραδομένη στις φλόγες. Στις 5 Φεβρουαρίου, εργαζόμενοι που απολύθηκαν λόγω των πρόσφατων ιδιωτικοποιημένων στα εργοστάσια της βιομηχανικής πόλης Τούζλα – η τρίτη μεγαλύτερη στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη – βγήκαν στους δρόμους με σκοπό να διεκδικήσουν την υγειονομική τους περίθαλψη και τις συντάξεις τους, για να πάρουν πίσω την 50μηνη αμοιβή τους, και να απαιτήσουν από την κυβέρνηση να καταπολεμήσει την ανεργία στους νέους, το ποσοστό της οποίας στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη σκαρφάλωσε στο 60%.
Οι διαδηλώσεις, που διοργανώθηκαν από τις τοπικές συνδικαλιστικές οργανώσεις και τα σωματεία ανέργων του καντονιού – όπως ανακοινώθηκαν μέσα στην σελίδα του Facebook: «50.000 άνθρωποι για ένα καλύτερο αύριο» – ενώθηκαν με τους φοιτητές και τους πολίτες, οι οποίοι στάθηκαν μπροστά στο κτίριο του ειρηνοδικείου πριν κινηθούν προς το δημοτικό κυβερνητικό κτίριο, με πρόθεση να εισέλθουν στις εγκαταστάσεις του. Όταν οι διαδηλωτές απωθήθηκαν βίαια από την αστυνομία άρχισαν να πετούν αυγά και πέτρες στον τοίχο του κτιρίου, ενώ οι αστυνομικές δυνάμεις επιβολής της τάξης – με στόχο να διασφαλίσουν την είσοδό του – απάντησαν με δακρυγόνα και σφαίρες από καουτσούκ. Η πόλη της Τούζλα ήταν εντελώς αποκλεισμένη, και στο τέλος της ημέρας αναφέρεται ότι 27 άνθρωποι συνελήφθησαν, ενώ ένα άλλοι 23 τραυματίστηκαν.
Δεδομένου ότι οι εργαζόμενοι δεν παραιτήθηκαν, δύο ακόμα ημέρες της αναταραχής ακολούθησαν. Μέσα σε λίγες μέρες, έξι κινητοποιήσεις αλληλεγγύης προς τους εργαζόμενους Τούζλα οργανώθηκαν σε ολόκληρη τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, καί στις δύο ημι-αυτόνομες οντότητες που απαρτίζουν τη χώρα από το τέλος του πολέμου: την κυρίως Σερβική οντότητα Republika Srpska, και την Βοσνιακό-Κροάτική Ομοσπονδία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Ωστόσο, ενώ τη συγκέντρωση στη Μπάνια Λούκα (την πρωτεύουσα της σερβικής ένωσης) ακολούθησε μια ειρηνική πορεία, στη Ζένιτσα, Μόσταρ και Σεράγεβο οι διαδηλώσεις μετατράπηκαν σε αντάρτικο πόλης.
Μετά την πυρπόληση του κυβερνητικού κτιρίου της Τούζλα, ο επικεφαλής του καντονιού Sead Čaušević παραιτήθηκε, ενώ την τρίτη ημέρα αναταραχών ακόμη και κυβερνητικό καντονίο μιας άλλης βιομηχανική πόλης, της Zenica, πυρπολήθηκε και ο πρεσβύτερός της παραιτήθηκε επίσης. Την ίδια ακριβώς ημέρα, στην εθνικά διχοτομημένη πόλη του Μόσταρ, τόσο το δημαρχείο και όσο και το κτίριο του καντόν πυρπολήθηκαν, καθώς και τα κεντρικά γραφεία των δύο κύριων εθνικιστικών κομμάτων, του κροατικού HDZ και του Βοσνιακού SDA. Στην πρωτεύουσα του Σεράγεβο το προεδρικό κτίριο που φιλοξενεί εθνικά αρχεία, το καντονικό και δημοτικό συμβούλιο έγιναν στόχος της οργής, όντας σύμβολα μιας διεφθαρμένης και ανίκανης πολιτικής τάξης που λεηλατεί τη χώρα από το τέλος του τελευταίου πολέμου. Στο Σεράγεβο, σε πρώτη φάση, η αστυνομία αντέδρασε με χειροβομβίδες κρότου-λάμψης και πλαστικές σφαίρες, ενώ αναφέρθηκαν συγκρούσεις στην περιοχή Skenderija.
Παρά το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή η ανάλυση και οι συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από τη βίαιη τροπή που πήραν οι διαμαρτυρίες, αξίζει να κάνουμε ένα βήμα πίσω, αναφορικά με το γιατί οι διαμαρτυρίες ξεκίνησαν από το συγκεκριμένο μέρος. Η Tuzla με το αλμυρό έδαφος είχε βιομηχανική δραστηριότητα από την εποχή της αυστρο-ουγγρικής αυτοκρατορίας. Η πολυεθνική πόλη, ένα σταυροδρόμι διαφορετικών λαών, είναι γνωστή ως προπύργιο του (πολυ-εθνικού, σύμφωνα με ισχυρισμούς) Σοσιαλιστικού Δημοκρατικού Κόμματος. Τα μεγαλύτερα εργοστάσια στην περιοχή που εθνικοποιήθηκαν στο πλαίσιο του σοσιαλιστικού συστήματος, υποβλήθηκαν σε μια διαδικασία ιδιωτικοποίησης μετά τον πόλεμο που οδήγησε στην χρεοκοπία με συνέπειες απώλεια θέσεων εργασίας για την πλειονότητα των εργαζομένων.
Μετά την ιδιωτικοποίηση του εργοστασίου απορρυπαντικού DITA (το 2007), οι μεγάλοι ιδιοκτήτες του – υπερχρεωμένοι με τραπεζικά δάνεια – δεν κατέβαλαν πληρωμές στα συνταξιοδοτικά ταμεία ούτε (στα ταμεία) ασφάλισης και υγείας των εργαζόμενων, και παρά του ότι κατατέθηκε εναντίον τους μήνυση, δεν είναι εφικτό να τους ασκηθεί δίωξη λόγω της αδυναμίας τους να εμφανιστούν στο δικαστήριο*. Μετά το κλείσιμο της επιχείρησης, τον Δεκέμβριο του 2012, οι εργαζόμενοι της DITA – ένας γίγαντας που πριν από τον πόλεμο παρείχε εγγυημένα 1.400 θέσεις εργασίας – επέλεξε να μην κατέβει σε απεργία, αλλά να ξεκινήσει πικετοφορίες έξω από το εργοστάσιο. Σήμερα, έπειτα από περισσότερο από ένα χρόνο διαμαρτυριών και πείνας, ο κόσμος άρχισε να καταλαβαίνει τα παράπονά τους.
Οι εργαζόμενοι της Τούζλα είναι απλώς ένα σύμπτωμα της οικονομικής κατάρρευσης της χώρας, της οποίας το διοικητικό και πολιτικό σύστημα – επιβαλλόμενα από τα έξω – δεν απέδωσε ποτέ. Η συλλογική οργή τους επανέφερε το ζήτημα της πολιτικής οικονομίας πίσω στη Βοσνιακή ατζέντα, ενώ οι πολιτικοί προσπάθησαν να κρύψουν τις οικονομικές συνθήκες της χώρας με το παιχνίδι της εθνικής κάρτας. Με συνολικό ποσοστό ανεργίας κοντά στο 28%, την ενδημική διαφθορά και το αναποτελεσματικό νομικό σύστημα, οι εργαζόμενοι της Τούζλα απέδειξαν ότι η επισφάλεια – ως αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης ιδιωτικοποίησης των εταιρειών τους – επηρεάζει όλους τους τομείς της κοινωνίας.
Η Βοσνία επέστρεψε από το προσκήνιο, αυτή τη φορά όχι ως η ξεχασμένη περιφέρεια της Ευρώπης, αλλά και ως σύμβολο του κατά πόσο το θανατηφόρο μείγμα της «αποδοτικής μετάβασης» (με ακρίβεια, οι περιπτώσεις των αποτυχημένων ιδιωτικοποιήσεων) με γνώμονα τις πολιτικές της ΗΠΑ/ΕΕ (στην ουσία, ένα αναποτελεσματικό και εντελώς ασύδοτο σύστημα διοίκησης) μπορεί να οδηγήσει σε ασυγκράτητη οργή εναντίον ολόκληρης της πολιτικής τάξης η οποία, όπως ο λαός της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης ήδη κατήγγειλε το περασμένο καλοκαίρι, ότι δεν αντιπροσωπεύει κανέναν, αλλά τις εθνοτικές ελίτ.
Αυτή τη φορά η εθνική κάρτα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί πια, γιατί μαζί με τους εργαζομένους της DITA, Konjuh, Resod-Gumig, Polihem και Poliolchem (όλα τα πρόσφατα ιδιωτικοποιημένα εργοστάσια που κατέρρευσαν στην Τούζλα), υπάρχουν και οι φοιτητές – οι οποίοι δεν έχουν το δικαίωμα να συμμετάσχουν στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Erasmus+ ως συνέπεια της απροθυμίας των πολιτικών να βρεθούν σε συμφωνία με άλλα υπουργεία παιδείας – η LGBT κοινότητα, που κατέστη στόχος βίαιων επιθέσεων από θρησκευτικούς εξτρεμιστές κατά τη διάρκεια του τελευταίου Διεθνούς Φεστιβάλ Υπερηφάνειας στο Σεράγεβο, και όλα αυτά τα άτομα των οποίων τα δικαιώματα καταστρατηγήθηκαν για λογαριασμό μιας επιτυχημένης «μετάβασης» στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, που θρέφει και νομιμοποιεί την πολιτική τάξη.
Τώρα η Βοσνία είναι πραγματικά ενωμένη την Ευρώπη – αλλά από μια σκοπιά αρκετά διαφορετική σε σύγκριση με αυτό που αρχικά είχαν φανταστεί οι Ευρωπαίοι γραφειοκράτες: οι πλατείες της φλέγονται, όπως αυτές στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Τουρκία.
η Chiara Milan είναι ερευνητής πάνω στην κοινωνία των πολιτών και τα κοινωνικά κινήματα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό της Φλωρεντίας, και επεξεργαστής κειμένων στο East Journal .
* Η Emin Eminagic παρείχε τις πληροφορίες αναφορικά με τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης του DITA.
Πηγή:
http://eagainst.com/articles/bosnia-protests-tuzla-workers/